Fietsen in Istanbul! Is dat niet eng? Nee hoor, het was leuk en heel goed te doen. Ik kan een fietstour in Istanbul dan ook zeker aanraden! Wel kreeg de tour een onverwachte wending. Schokkend, maar tegelijkertijd interessant: we kwamen onverwacht Syrische vluchtelingen tegen. Het werd daardoor een bepaald niet alledaagse tour in Istanbul, maar onvergetelijk.

Hoe kwam het zo dat ik Syrische vluchtelingen tegenkwam in Turkije?

Fietstour in Istanbul

Samen met Joris, die de fietstour in Istanbul begeleidde, had ik een boza gedronken. We stapten weer op de fiets, richting ons volgende doel: de Suleyman moskee. Om een andere groep toeristen te ontwijken namen we een zijstraat, schuin omhoog.

We zetten onze voeten op de pedalen en klommen. Onze wielen reden traag voort over de keien. We fietsten een bocht om en ineens waren ze daar: vluchtelingen. Uit Syrië.

We fietsten een bocht om en ineens waren ze daar: vluchtelingen.

Mensen op de vlucht

Bouwvallen en verlaten huizen werden bewoond door mensen op de vlucht. Huizen in puin, zonder ramen. Doeken waren als gordijn opgehangen of op de grond neergelegd om op te zitten. Was hing her en der aan touwen. Met stukken bij elkaar gesprokkeld hout maakte een man een vuurtje.

Kinderen liepen met verwilderde haren en in lompen door het straatje; in vervuilde broekjes en in de vreemdste kleurencombinaties. Hun blik schichtig, hun voetjes bloot, veel te koud voor de tijd van het jaar. Het was november 2014. In november is het in Istanbul dan ook gewoon koud!

Syrische vluchtelingen

We stapten van onze fiets en wandelden voorzichtig door het straatje. Mannen droegen baby’s, vrouwen kwamen uit donkere huizen vandaan. We liepen het straatje naar beneden. Daar stonden meer mensen, kinderen vooral. Ze vormden een rijtje. Ineens stonden we oog in oog met Syrische vluchtelingen.

Kinderen uit Syrië

De meeste kinderen lachten, zoals kinderen in de ellendigste situaties soms toch gewoon lachen. Ze kwamen naar ons toe, voorzichtig, maar nieuwsgierig, maakten een peace-teken of staken hun duim omhoog. Een enkeling stak ietwat uitdagend zijn tong uit.

‘Syrische vluchtelingen krijgen een gezicht’ kopten de media gisteren.

Voor mij hadden ze dat al. Niet door nieuwsberichten op het journaal of sociale media, niet door de foto’s die de afgelopen dagen verspreid werden, maar door de foto’s die ik zo onverwachts dus zelf van ze maakte. Ik zag ze met eigen ogen. Ik vond dat al best heftig. Die blote voetjes op die koude straatstenen vooral, die zijn me het meest bijgebleven.

Vluchtelingen in Istanbul

De vluchtelingen die ik in Istanbul zag waren er slechts tientallen. Dat is iets anders dan duizenden opeengepakt en totaal ondervoed. Het kan veel schrijnender. Dus ja, ze hadden het –vergeleken bij wat je nu op tv ziet- nog relatief ‘goed’, voor zo ver je van goed kunt spreken, want dat is het natuurlijk niet.

Niemand wil zo leven.

Syrië

De zeer betrokken Joris van de tour informeerde bij de vluchtelingen waar ze vandaan kwamen, hoe lang ze hier al waren. Drie maanden bleken ze op deze plek te ‘wonen’. Uit Syrië kwamen ze. Zeggen dat ik daar ook ooit geweest was en dat ik Damascus erg indrukwekkend vond had geen zin, dus ik hield mijn mond.

Hulporganisatie Syrische vluchtelingen

Een vrachtwagenpickup kwam aanrijden. Er zou zo eten uitgedeeld worden door een hulporganisatie. Keurig bleven ze in de rij staan. Wat een schatjes. Ik moest aan mijn eigen schatten denken, van dezelfde leeftijd. Je kunt je niet voorstellen dat zij zo zouden staan.

Geen enkel kind zou hier moeten staan, met honger, en op de vlucht, niet wetende hoe de toekomst eruitziet.

Wat hebben ze doorstaan?

Oké, wat ik zag haalt het nog lang niet bij de dramatische beelden die je in juni van massa’s vluchtelingen rond de grens zag, evenmin bij de schrijnende beelden van bootvluchtelingen. Maar toch. Hoe ver hebben deze mensen gereisd, wat hebben zij doorstaan, onderweg, en de afgelopen jaren? Hoe gaat het nu met ze?

Wat zal er van deze kinderen terechtkomen?

Hulp bieden aan vluchtelingen

Joris beloofde terug te komen. Hij kende mensen die misschien iets meer konden doen, of die op zijn minst met kleding of wat dan ook konden helpen. Op mijn beurt wilde ik ook iets doen. Nog niet eens zo zeer voor deze mensen misschien, zei hij, maar wellicht voor de vluchtelingen aan de Turks-Syrische grens, want daar was het in de winter allemaal nog veel erger.

Hoe kun je helpen?

Ik was weer terug in Nederland en dacht er nog vaak aan, heel vaak, maar zoals dat dan gaat, het leven ging gewoon door, met eigen zorgen en verplichtingen. Hoe kon ik helpen? Ik had kleertjes op kunnen sturen, via hulporganisaties. Dat kan natuurlijk nog steeds. Sterker nog, dat lijkt me heel belangrijk, want straks komt er weer barre winter aan.

Wat kon ik verder doen?

Een vluchteling in huis nemen? Ook dat was gisteren ineens een hot issue. Maar nee, ik heb geen kamer over. Sterker nog, de kinderen slapen samen op een heel klein kamertje. Daar staat een stapelbed in en een klerenkast, maar echt spelen kunnen ze er niet, daar is het te klein voor. En mijn kamer dan? Die kan ik ook niet opdelen of zo. Het is een ‘doorloopkamer’ in de uitbouw; alleen in mijn eigen bed is nog plaats. Maar dat gaat wel heel ver. Of ik zou op de bank moeten gaan liggen. Nee, dan zijn er vast mensen met meer ruimte, in hun huis en hopelijk ook in hun hart. Maar dan nog…

Mensen wíllen niet vluchten

Het probleem moet natuurlijk al vele stappen ervoor aangepakt worden. Niet alleen hier, en ook niet alleen daar waar ze de Middellandse zee op gaan. De echte oplossing ligt natuurlijk bij de bron. Bij de problemen waar ze vandaan komen. Daar moet het opgelost worden, uiteraard, want de meeste mensen wíllen helemaal niet vluchten. Die willen rust en normaal leven.

Maar dat willen strijders niet! Strijders willen helemaal geen oplossing, op welk vlak in de maatschappij je het ook bekijkt! Die leggen de schuld bij anderen neer en zijn niet te stoppen, dat is het enge. En worden ze wel gestopt, dan wordt het soms nog erger. Een kat in het nauw maakt rare sprongen!

Hoe zit het precies met de oorlog in Syrië?

Wie voert nou eigenlijk oorlog? Hoe moeten we de burgeroorlog in Syrië zien? Wie vecht tegen wie? Wie zijn de rebellen? Welke groeperingen zijn er? Hoe zit het met dat regime van Assad? Welke rol speelt IS? En Irak? En Turkije? Hoe zit het nu met de Koerden? Wat is de rol van Erdogan? Hoe zal het gaan in de aanloop naar en vooral na de nieuw aangekondigde verkiezingen? Waar gaat het nou eigenlijk allemaal om? Kun jij het uitleggen? Ik niet.

Nieuwe stroom vluchtelingen

En toch moet er iets gebeuren, nu, als direct gevolg van de stroom vluchtelingen die maar blijft komen. Als je de beelden van het treinstation in Boedapest ziet of leest over duizend nieuwe vluchtelingen per dag op Lesbos, dan denk je echt: hoe moet het verder? Maar hoe lossen we het migrantenprobleem op? Hoe maken we het leven van de vele vluchtelingen weer leefbaar? Waar moeten al die honderdduizenden vluchtelingen naartoe? Nog deze week komen Europese ministers van Buitenlandse Zaken in Luxemburg bijeen.

De migrantencrisis moet opgelost worden, maar hoe?

Veel mensen in Nederland en Europa zijn vanmorgen misschien net als ik wakker geworden met op hun netvlies het beeld van dat verdronken jongetje dat aangespoeld was bij Bodrum. Velen kunnen en willen het beeld niet meer zien. Begrijpelijk. Ik ook niet. Het is té heftig. Daarom deelde ik op twitter een cartoon, die over hetzelfde gaat, maar op een andere manier binnenkomt.

Het is zo dubbel

Mensen in het veilige Europa begonnen vandaag weer gewoon aan hun dag. Ook ik wilde dat doen. Ik moest (voor een ander medium) nog over twee vrolijke bestemmingen schrijven. Dat is natuurlijk veel leuker. Maar alles wat ik plaats lijkt even zo dubbel. Ik schaam me bijna. Hoe ‘durf’ ik te schrijven over een half etmaal onderweg zijn met mijn kinderen naar Turkije, gewoon voor de lol, terwijl een reis naar Turkije voor anderen een manier van overleven is? Voor duizenden Syrische kinderen betekent de combinatie Turkije-boot-Middellandse Zee een dramatische vlucht uit een onzekere werkelijkheid.

Voor mijn kinderen was de combinatie Turkije-boot-Middellandse Zee het hoogtepunt van hun vakantie.

Zwemvest

Ineens voel ik me schuldig over het posten van een vrolijke foto op Facebook; een foto van mijn dochter in een zwemvest, vorige week, aan de Turkse kust. Het voelt ineens zo cru. Zij lachend met haar zwemvestje aan, waarmee ze net in de Middellandse zee heeft gedobberd.

Even daarvoor watertrappelde ik met twéé kinderen met zwemvestjes aan. Ja, die blijven drijven, en dan nog is het lastig. Zelfs voor mij, als ex-wedstrijdzwemmer. We zwommen naar de kust, met heel veel mensen om ons heen. Ik was blij toen we over de keien aan land kropen.

We hadden het gehaald!

Ik heb veel meegemaakt, maar geen oorlogsdaden; ik ben geen vluchteling, mijn boot is niet gekapseisd, mijn buik heb ik ’s ochtends heerlijk volgegeten. Ik kon gewoon weer terug naar de boot zwemmen, terug naar mijn ‘veilige’ leven. Het water was nog heerlijk warm.

Hoe moet het in de winter?

Maar hoe moet het straks, als in de winter nog veel meer migranten en vluchtelingen onder barre omstandigheden de overtocht wagen, of dat nou Syrische of Afghaanse vluchtelingen in Griekse en Turkse wateren zijn of Libische en Tunesische die de oversteek naar Sicilië proberen te maken?

Als toerist niet meer naar Noord-Afrika of naar een land als Turkije gaan is in elk geval geen oplossing voor de problemen in het Midden-Oosten. Ik blijf dus vrolijk over mooie bestemmingen posten, in en rond de Middellandse Zee en daar omheen. Daar is dit blog voor bedoeld. Follow my footprints is een site waarmee ik je op ideeën wil brengen voor leuke vakanties en mooie plekken waar je zelf naar toe kunt gaan; of –ook al ben je niet van plan te gaan- je toch verrast of betoverd wordt door de foto’s en je het misschien weer met anderen deelt. Ik heb nog heel veel vrolijks in petto!

Maar soms (zoals ik nu gedaan heb) zal ik ook eens andere dingen benoemen, of dat nou gaat om armoede, oorlog, slavernij, geheimen over het verleden van een land of een vliegtuigramp als de ramp met de MH17.  Soms moet je die andere kant laten zien.

Soms moet je iets noemen omdat je het simpelweg niet ónbenoemd kunt laten.

De Middellandse Zee

Het voelt op dit moment vreemd om op deze blog vol passie over de Middellandse Zee te schrijven als diezelfde Middellandse Zee tegelijkertijd zo anders in het nieuws is, maar ik zal het blijven doen. Voor mij is de Middellandse Zee mijn werk, de plek waar veel van mijn vakanties en persreizen naartoe gaan, en het was ook het focusgebied van mijn studie, Mediterrane Studies.

Voor de vele vluchtelingen en migranten is de Middellandse Zee vooral hun hoop, hun angst en helaas ook vaak hun einde.

Tot slot nog even…

Van het fietsen in Istanbul heb ik zeker geen spijt. Dat is echt een aanrader! In korte tijd kom je langs veel interessante plekken! Echt, doe het!

Ik was afgelopen november maar 48 uur in deze mooie en indrukwekkende metropool. Lees hier wat je verder nog kunt doen tijdens een paar dagen of een weekend in Istanbul.

*) Boza is een drankje dat 7000 jaar geleden al gedronken werd, niet alleen in Turkije, maar in andere delen van het Midden-Oosten. Er zit 1% alcohol in. Ik proefde het tijdens de fietstour in Istanbul.