Tag archieven: herfstvakantie

japanse-tuin-herfst-blog

De Japanse Tuin in de herfst bezoeken: wat is het mooiste of beste moment? 

De Japanse Tuin op Landgoed Clingendael in Den Haag is een unieke plek. Deze kwetsbare maar prachtige tuin in Japanse stijl is gratis te bezoeken en is afgelopen weekend weer open gegaan. Ik ging direct na opening weer en maakte nieuwe foto’s van de Japanse Tuin in de herfst.  

In dit blog vertel ik over deze bijzondere tuin en zie je hoe de tuin er momenteel –half oktober- bij staat. Alle foto’s maakte ik zelf. 

japanse-tuin-esdoorn

De Japanse Tuin in herfstkleuren…

japanse-tuin-instagram-denise

Japanse Tuin in de herfst 

Wil je de Japanse Tuin in de herfst bewonderen, wacht dan niet te lang, want de tuin is in oktober altijd maar twee weken te bezoeken. Dit najaar is dat van zaterdag 14 tot en met zondag 29 oktober 2023, van 10:00u tot 16:00u.  

Update: Hier zie je foto’s van de Japanse Tuin in het laatste weekend van oktober.

Beste moment Japanse Tuin 

Wil je weten wat ‘het beste moment’ is om naar de Japanse Tuin toe te gaan of wanneer de Japanse Tuin op z’n mooist is? Of wil je iets meer over de achtergrond van de Japanse Tuin weten? Lees dan zeker verder.  

Tips voor je bezoek aan de Japanse Tuin  

Voor praktische informatie over je bezoek aan de Japanse Tuin kun je beter direct onderaan dit blog kijken, in het laatste deel. Je leest welke ingang van de Japanse Tuin je moet hebben (twee ingangen zijn ‘afgesloten’), wat niet mee naar binnen mag, hoe lang een wandeling door de Japanse Tuin duurt, wanneer je beter niet kunt gaan, waar horeca is, wat je er nog meer kunt doen en tips voor een bezoek aan de Japanse Tuin met kinderen. Belangrijke en handige tips dus! 

Maar… eerst breng ik je er even naartoe. Want waar ligt de Japanse Tuin eigenlijk? 

Japanse Tuin op Landgoed Clingendael 

De Japanse Tuin ligt hier, aan de rand van Den Haag, precies op de grens van Den Haag en Wassenaar. Je vindt de tuin bij het Sterrebos op Landgoed Clingendael. Het Sterrebos is een stervormig bos op het landgoed. Kijk maar op Google Maps, dan zie je de stervorm. Ook Instituut Clingendael, het gebouw aan het water, vind je er vlakbij.  

Japanse Tuin bezoeken  

Het landgoed -dat ook wel Park Clingendael genoemd wordt- is sowieso al een prachtplek voor een wandeling, maar de Japanse Tuin is wel echt uniek, met name in de herfst.  

beste-tijd-japanse-tuin
japanse-tuin-herfst

Het landgoed, park en bos zijn altijd te bezoeken, maar de Japanse Tuin slechts enkele weken per jaar. In verband met de kwetsbaarheid van de tuin is hij in de herfst maar 2 weken open en in het late voorjaar zes weken. Ook dan is het er mooi. In voorjaar 2024 kun je er vanaf het laatste weekend van april weer naartoe.  

Lukt het je niet om in het najaar naar de Japanse Tuin te gaan? In het voorjaar is de tuin ook weer open: vanaf eind april 6 weken. Hier (klik) zie je de Japanse Tuin in mei.  

Wat zie je in de Japanse Tuin?  

In de Japanse Tuin zie je niet alleen zeldzame bomen en planten, waarvan sommige al meer dan een eeuw oud, veel Japanse esdoorns en hier en daar een paddenstoel in het groene mos, maar ook een typisch Japans paviljoen en diverse Japanse ornamenten zoals lantaarns en watervaten, een Boeddhabeeld, wensstenen en natuurlijk de opvallende rode bruggetjes.  

japanse-tuin-clingendael
varen-japanse-tuin

In Japanse sferen 

Een wandeling in de Japanse Tuin geeft je het gevoel even heel ergens anders te zijn. Op reis! In Japan natuurlijk, maar op een enkele plek doet het mij, met name door de varens, ook altijd een beetje aan Costa Rica denken. Aan de Azoren zelfs ook wel.  

Zou je wel eens écht naar Japan willen kijk dan eens bij het aanbod van Djoser, Shoestring, Koning Aap, 333Travel, Riksja, Van Verre, SRC reizen of ANWB reizen, maar voor nu is een bezoek aan de Japanse Tuin ook mooi.  

De Japanse Tuin is hoe dan ook een heel ander stukje natuur dan je in ons Nederland gewend bent. Zie het maar als een sprookjeswereld om even in te verdwalen.  

japanse-tuin-clingendael

Marguerite Mary 

De meeste objecten in de Japanse Tuin komen uit de verzameling van Marguerite Mary, barones van Brienen, alias freule Daisy, die lang geleden op het landgoed woonde en die de tuin begin twintigste eeuw heeft laten aanleggen.

Marguerite is overigens ook míjn tweede naam, schreef ik hier laatst al, maar in Japan was ik nog niet, ook al woonde ik wel een jaar in Azië. Ik werkte in Bangkok en woonde hier, in een houten huisje, in Thailand.  

Vakantie Thailand

Hoezo is er een Japanse Tuin in Den Haag? 

De barones kwam uit een adellijke familie en reisde begin twintigste eeuw per boot naar Japan. Onder de indruk van de Japanse tuincultuur liet ze allerhande tuinattributen naar Nederland verschepen en zette deze in haar tuin. Geen souvenirtjes als een koelkastmagneet of sleutelhanger zoals je nu misschien koopt, maar echt grote objecten zoals Japanse lantaarns, watervaten en bijzondere beelden.  

Dus mocht je je altijd al afgevraagd hebben waarom er een Japanse Tuin is in Nederland, nu weet je het! 

De tuin was indertijd haar privétuin, maar sinds de jaren 60 is het open voor publiek. Inmiddels is de Japanse Tuin al meer dan 20 jaar een Rijksmonument en het feit dat wij nu van de Japanse Tuin kunnen genieten hebben we dus mede aan Marguerite te danken!  

Japanse Tuin in voorjaar of najaar 

Omdat de Japanse Tuin zo’n bijzondere tuin is is het voor veel Hagenaars, maar ook voor dagjesmensen, toeristen, wandelaars, landschaps- en natuurfotografen, expats en andere bezoekers een geliefde plek om te bezoeken. Zelf ga ik ook elk jaar minstens één keer, maar soms zelfs twee keer.  

In het voorjaar is de Japanse Tuin ook heel mooi. Hier zie je m’n foto’s van de Japanse Tuin in mei dit jaar, maar in de herfst ben ik vaker geweest. De foto’s in dit blog nam ik allemaal in de herfst.  

Japanse Tuin in oktober 

De afgelopen jaren bezocht ik de Japanse Tuin vrijwel altijd direct in het openingsweekend al. Zo was ik er op 14 oktober 2023, 15 oktober 2022 en 16 oktober 2021, maar de foto’s verschillen behoorlijk van elkaar! 

Om de allermooiste herfstkleuren te zien kun je dit jaar beter nog een paar dagen wachtenUpdate: Ik ging eind oktober terug naar de Japanse Tuin en toen was het veel mooier!

Hoewel ik er ieder jaar weer nieuwe foto’s van maak, vind ik enkele foto’s die ik ooit voor mijn eerste blog over de Japanse Tuin maakte, wat later in oktober, het mooist en meest herfstachtig. Hoewel de foto’s van 2021 ook wel echt knalden!  

Hoe staat de Japanse Tuin er momenteel bij?  

japanse-tuin-landgoed-clingendael

Japanse Tuin half oktober 

De herfstkleuren zijn dit jaar wat later lijkt het. Ik vond de tuin afgelopen zaterdag, half oktober 2023, nog net iets te groen. Op de kopfoto en de 4 vierkante foto’s aan het begin na nam ik alle foto’s die je tot nu toe zag afgelopen zaterdag 14 oktober.

Zijn er al mooie kleuren?

Er waren wel herfstkleuren maar nog niet alle bomen waren gekleurd en met name de Japanse esdoorns nog niet allemaal. Mijn favoriete boom, waar ik meestal voorzichtig ‘doorheen’ fotografeer, had ook nog weinig kleur. Wat dat betreft kun je dus beter nog heel even wachten, maar… ook weer niet te lang, want de tuin is in totaal maar 16 dagen open in de herfst.

japanse-esdoorn-groen

Beste moment om de Japanse Tuin te bezoeken 

Tja, wat is dan het beste moment om de Japanse Tuin te bezoeken? Dat weet je nooit precies. Elk jaar toont de herfst zich op net weer een ander moment in volle glorie. Vorig jaar bijvoorbeeld was de Japanse Tuin op 15 oktober al behoorlijk herfstig getint met veel gekleurde blaadjes, maar dit jaar was de tuin op 14 oktober nog relatief groen.

Jaren geleden was de Japanse Tuin op 18 of 19 oktober echt heel mooi. Nog wat later, als de herfst verder gevorderd is, kan ook zeker, maar het verschilt natuurlijk per jaar.  

Foto’s Japanse Tuin  

Dit jaar maakte ik de foto’s op 14 oktober en waren nog niet alle bomen prachtig gekleurd. Momenteel is de tuin nog erg groen vond ik. Er waren wel herfstkleuren te zien hoor, zeker wel, maar van sommige bomen waarvan ik de blaadjes andere jaren mooi rood, oranje of geel zag waren deze dit weekend nog vrij groen.  

Ter vergelijking: zo kleurrijk zag het er twee jaar geleden op 16 oktober uit. Met name op deze en deze foto zie je hoe prachtig het kan zijn.  

En zo zag het er 6 jaar geleden uit, een paar dagen later. Het is dus mooier om nog even te wachten. Aan de andere kant zijn de weersvoorspellingen nou niet bepaald gunstig de komende tijd, dus je kunt ook gewoon je kans grijpen als het even iets beter weer is.

Foto’s Japanse Tuin herfst 2023  

Hieronder zie je -naast de foto’s die je net al zag- een deel van m’n foto’s van de Japanse Tuin op 14 oktober 2023:  

boedhha-japanse-tuin

Zo staat de Japanse Tuin er momenteel bij.  

paviljoen-japanse-tuin

Foto’s Japanse Tuin herfst 2022 

Hieronder zie je m’n foto’s van de Japanse Tuin op 15 oktober 2022 toen er duidelijk al meer herfstkleuren te zien waren dan dit jaar:  

Foto’s Japanse Tuin herfst 2021 

Hieronder zie je m’n foto’s van de Japanse Tuin op 16 oktober 2021, één van de mooiste keren dat ik de Japanse Tuin bezocht:  

Teleurstelling?  

Hoewel ik de laatste jaren soms een beetje teleurgesteld was bij aankomst in de Japanse Tuin en ik er niet meer zó van kon genieten als jaren geleden, ga ik toch elke keer weer.

De ene keer is het nog te groen, de andere keer is het licht niet mooi en dan weer zijn er teveel mensen om mooie foto’s te maken. Tja, al die mensen toch die hetzelfde willen als ik, haha…  

Mooiste foto’s Japanse Tuin

En toch, als ik dan weer thuis ben en mijn foto’s bekijk (en vooral die van 2 jaar geleden die je hierboven ziet weer terug zie en die van zes jaar geleden) denk ik: wauw, het is toch eigenlijk wel echt een heel bijzondere plek!

Zeker als je er even rustig rondkijkt en ontdekt wat er behalve bomen en blaadjes allemaal in de Japanse Tuin te zien is. En als je een beetje geluk hebt met de omstandigheden. Of gewoon ook eens een nét wat andere foto maakt, vanuit een ander perspectief.

japanse-tuin-den-haag-bezoeken

Wat fotograferen in de Japanse Tuin?  

Sommige foto’s maak ik elk jaar, zoals deze, door het ronde raam van het paviljoen heen, maar zaterdag stond er een man te pontificaal in de weg dus lukte het niet. De kopfoto van dit blog maakte ik dan ook eerder al, niet dit jaar.  

De bruggetjes fotografeer ik natuurlijk ook elk jaar weer even, evenals de verschillende ornamenten. En ook de boeddha zet ik er altijd even op. Ook een foto zoals deze, met mijn camera tussen de blaadjes in de boom, maak ik al jaren. Soms kleurt het water bijna turkoois, zoals op deze foto die ik in 2021 maakte.  

Als je goed kijkt vind je meestal ook wel een paar paddenstoelen. Deze (op de twee foto’s hieronder) stonden er afgelopen zaterdag, maar de twee paddenstoelen op de foto eronder, van vorig jaar, is mooier.

paddenstoelen japanse tuin

Mooiste moment om de Japanse Tuin te bezoeken  

Zoek je het mooiste moment om de Japanse Tuin te zien of te fotograferen dan speelt –los van al mooie herfstkleuren- het weer natuurlijk ook een rol. In de stromende regen is er geen zak aan (vind ik) en met een zonnetje wil meteen iedereen.  

Zondag 15 oktober 2023 was wat dat betreft ook een dag met elk weertype: van (overwegend) zon en wolken tot regen, wind en hagel. Hoewel ik er dus zaterdag al was, toen het iets beter weer was, was het qua weer gisteren heel wisselend met verrassend genoeg eigenlijk nog best veel zon.  

Is het nogal grijs weer dan is de Japanse Tuin minder mooi. Een miezertje kán er een mysterieus sfeertje aan geven, maar soms ook helemaal niet en het moet ook gewoon meezitten met het licht.  

japanse-tuin-in-de-herfst

Japanse tuin met telefoon fotograferen 

Als je m’n foto’s van 2021 bekijkt zijn die toch beduidend mooier dan die van dit jaar vind ik, terwijl ik die met dezelfde telefoon maakte, al jaren een iPhone XR. Alleen scheen de zon toen veel meer. Niet dat fel zonlicht nou per definitie mooier is, in tegendeel soms, maar in dit geval liet het licht de kleuren toen veel mooier uitkomen en lichtte zelfs het kroos op het water bijna fel turkoois in plaats van groen op.  

Het beste moment om de Japanse Tuin te bezoeken hangt van de vordering van de herfstkleuren af, maar misschien is voor jou het beste moment het moment waarop er zo min mogelijk mensen zijn of gewoon een dag waarop het zonnetje lekker schijnt.

Schijnt de zon wat jou betreft te weinig dan verwijs ik je naar mijn blogs over een Zonvakantie in oktober of Landen waar het warm is in de winter.   

japanse-tuin-mooi-moment

Rustigste moment Japanse Tuin  

De beste tijd om de Japanse Tuin te bezoeken als je hoopt op een rustig moment is meestal doordeweeks direct in de ochtend, als de meeste mensen op hun werk zitten en de dagjesmensen er nog net niet allemaal zijn of juist aan het eind van de middag. Kom ook weer niet te laat, want de Japanse Tuin sluit al om 16:00u.    

Ga je doordeweeks direct om 10:00u of juist het laatste uur, tussen 15:00u en 16:00u, dan is het meestal rustiger. 

Goed te weten is dat kinderen in Den Haag tot en met 22 oktober 2023 herfstvakantie hebben, dus dan is het waarschijnlijk ook net iets drukker dan de week erna, hoewel ik er doorgaans meer mensen zie met een peuter dan met wat oudere kinderen. Die boeit het meestal niet zoveel, maar dat komt wel weer als ze groot zijn.  

Japanse Tuin in het weekend 

Wil je de Japanse Tuin het liefst voor jezelf hebben dan wordt het lastig, zeker in het weekend. Hoewel het me zaterdagochtend nog erg mee viel (omdat nog niet iedereen er van wist waarschijnlijk) is de Japanse Tuin in het weekend vaak ontzettend druk. Op de drukke momenten moet je soms even wachten voordat je erin mag.  

Update: Gisteren (zondag) was het zelfs zo druk hoorde ik dat je er op gegeven moment helemaal niet meer in mocht! Kom dus bij voorkeur niet in het weekend maar doordeweeks als je die keuze hebt.  

Update eind oktober: Op zaterdagochtend, in de regen, ging ik weer en had ik de Japanse Tuin heel even voor mezelf! Het was veel kleurrijker dan twee weken eerder, dus laat gaan èn met slecht weer gaan kan ook voordelen hebben.

Mensen op de foto  

Echt mooie foto’s maken zonder mensen erop valt in de Japanse Tuin niet mee. Meestal loopt er wel ergens iemand in de weg of duikt net achter een bosje vandaan waar jij van een afstand het ultieme plaatje van wilde schieten.  

Dresscode  

Op zich is het niet altijd erg als er wat mensen op de foto staan, het gaat bovendien niet iedereen om ‘het perfecte plaatje’, maar kom je wel voor mooie shots dan stoort het enorm als iemand neonkleuren op een jas heeft of totaal vloekende kleuren draagt.  

Wat mij betreft zou er dan ook een dresscode ‘herfsttinten’ mogen gelden, haha. Of mooi contrasterende kleuren desnoods, dat kán interessant zijn, maar niet teveel ‘onrust’. Maar goed, misschien maakt jou dat allemaal niets uit.  

Lelijk lint 

Terwijl ik nog druk met dit blog bezig was hoorde ik dat er vandaag een lint gespannen is bij het paviljoen in de Japanse Tuin. Zo’n rood met wit geblokt lint aan dit prachtige paviljoen! Natuurlijk heeft het een functie, maar echt, dat ziet er natuurlijk niet uit! Wie dat bedenkt… Ik ben dus blij dat ik er op tijd was en onderstaande foto nog kon maken, ook al stonden er mensen op.

japanse-tuin-2023

Japanse Tuin fotograferen 

Wil je aantrekkelijke foto’s maken dan is mooi licht natuurlijk ook altijd fijn. Of juist van dat weer waarbij je een beetje een mysterieuze sfeer krijgt. Ook ik maak liever foto’s op een beetje een ‘magisch moment’ dan op een volledig bewolkte dag.  

Mist is natuurlijk mooi, maar dat heb je zelden in Den Haag. Wat dauwdruppeltjes zijn natuurlijk wel weer prachtig, direct in de ochtend, of na een regenbui. Maar de meeste mensen gaan toch liever voor dat mooie zonlicht op de gekleurde blaadjes. Of gewoon een foto op het rode bruggetje.  

japanse-esdoorn-geel-oranje

Wanneer naar de Japanse Tuin?  

Op basis van bovenstaande kun je zelf beslissen wat het beste moment is, maar dan nog weet je het nooit zeker. Het kan ineens toch druk zijn, er kan een bui vallen of het valt zomaar mee.  

Wil je weten wat in 2023 het beste moment is om de Japanse Tuin te zien én te fotograferen, dan raad ik je aan om dit jaar nog een paar dagen te wachten of zelfs nog een week te wachten, maar ook weer niet te lang, want de laatste zondag van de maand is je laatste kans en dan is het er ongetwijfeld weer heel druk!

Openingstijden Japanse Tuin 

Zoals ik al schreef is de Japanse Tuin dagelijks geopend van 10:00u tot 16:00u. Persoonlijk vind ik het jammer dat je er niet vroeger naartoe kunt of rond zonsondergang nog, maar ik snap wel dat ze voorzichtig zijn met zo’n unieke en oude tuin en dat extra uren wellicht te belastend is. Echter spreid je dan de drukte wel meer, omdat mensen dan voor of (vaker) na hun werk nog kunnen gaan.  

Hoe kom je op Landgoed Clingendael? 

Zoals ik al zei ligt de Japanse Tuin op Landgoed Clingendael. Je kunt met de auto naar Landgoed Clingendael, maar er is geen speciale parkeerplaats op Landgoed Clingendael. Parkeren bij de Japanse Tuin kan dus ook niet.

Parkeren Japanse Tuin Landgoed Clingendael

Parkeren kan in de buurt, langs de weg, in de wijk, maar niet op het landgoed zelf. Let op: doordeweeks is het betaald parkeren! In het weekend gratis. Maar…

Op de fiets of met de bus  

Woon je in Den Haag kom dan lekker op de fiets (voor mij is het 20 minuten fietsen) of met de bus, als je een handige verbinding hebt (die heb ik totaal niet). Op de fiets is het voor mij 20 minuten, met het openbaar vervoer bijna een uur, dus dat is echt een belachelijk slechte verbinding, maar wellicht heb jij wel een mooie OV-verbinding.  

Je kunt met de auto, bus, fiets of lopend naar de Japanse Tuin op Landgoed Clingendael. 

Kom je met de trein naar Den Haag, dan moet je naar Den Haag Centraal. Vanaf Den Haag Centraal kun je met de bus naar Landgoed Clingendael.  

Wandeling naar de Japanse Tuin vanaf het station  

Hou je van wandelen en heb je de tijd dan kun je er ook een lekker lange wandeling van maken vanaf het station via de burlende herten bij de Koekamp en het Haagse Bos richting Park Clingendael en de Japanse Tuin. 

Waar is de ingang van de Japanse Tuin? 

Ben je eenmaal op Landgoed Clingendael dan sta je nog niet meteen in de Japanse Tuin. De ingang van de Japanse Tuin zat in het verleden (voor corona) aan beide kanten, dus ook aan de kant van het Sterrebos, maar nu mag je er al enkele jaren alleen aan de kant van de Theeschenkerij in, vanaf hier dus, vlakbij IJgenweis.  

theeschenkerij-clingendael

Ingang Landgoed Clingendael 

Om IJgenweis en de ingang van de Japanse Tuin te vinden moet je eerst Landgoed Clingendael op. Dit kan via de hoofdingang op de Wassenaarseweg, hier, maar ook via de kleinere ingangen aan de andere kanten van het landgoed, op de Van Alkemadelaan, de Van Ouwenlaan en de Ruychrocklaan.

Wandel vanaf die ingangen richting Instituut Clingendael en van daaruit door naar de Japanse Tuin. De meeste mensen komen echter vanaf de hoofdingang.  

Hoe moet je lopen vanaf de hoofdingang van Landgoed Clingendael? 

Vanaf de hoofdingang van Landgoed Clingendael, aan de kant van de Wassenaarseweg, zijn er twee manieren om bij de ingang van de Japanse Tuin te komen. Als je niet wil verdwalen is het het handigst om eerst rechtdoor te lopen, richting Instituut Clingendael en dan rechtsaf te slaan. Het staat daar ook aangegeven. Je loopt langs het water en vlak voordat je Theeschenkerij IJgenwijs ziet ligt de ingang van de Japanse Tuin aan je rechterhand. 

Avontuurlijke route 

Ook is er een avontuurlijker route. Deze nam ik zelf. Wandel je bij binnenkomst op Landgoed Clingendael vlak na het huis bij de ingang het schuine pad naar rechts in (waar je ook je fiets aan houten fietsenhekken kwijt kunt als je op de fiets bent) dan kun je een pad volgen naar het Sterrebos. Het Sterrebos is een stervormig bos op Landgoed Clingendael waar de Japanse Tuin deel van uitmaakt.  

Japanse Tuin vanuit het Sterrebos? 

Sla je wat smalle en spannende ‘doolhofachtige’ paadjes in, zoals de meeste Haagse insiders doen, dan kom je, net als ik, uiteindelijk bij één van de drie deuren naar de Japanse Tuin uit. Twee ervan bevinden zich aan de kant van het Sterrebos, maar helaas, je moet omlopen.

Omlopen naar Japanse Tuin  

Terwijl je in het Sterrebos notabene al lángs de Japanse Tuin loopt, moet je toch eerst naar de andere kant van het water zien te komen, dus langs het water lopen, de witte brug bij Instituut Clingendael over (op m’n foto hierboven) en dan rechtsaf weer langs het water om de Japanse Tuin aan de andere kant te kunnen betreden.  

De ‘insider route’ naar de Japanse Tuin is dus niet meer de beste route. Terug kan dat wel.  

Ingang Japanse Tuin  

Van de twee ingangen aan de kant van het Sterrebos is de ‘rechter’ ingang alleen een uitgang die verder slechts door invaliden gebruikt mag worden. De ‘linker’ ingang (ook in het Sterrebos), waar ik via het paadje dat ik altijd neem uitkwam, is ook geen ingang. Die deur zat dicht. Je moet dus omlopen en dus was de eerder genoemde route handiger, maar op zich is even dwalen door het Sterrebos ook wel weer leuk.  

Ingang bij Theeschenkerij 

De ingang aan de ándere kant van het Sterrebos is wél de ingang. Zo was het de afgelopen jaren al, maar lang geleden kon je er ook vanaf de andere kant in, dus dat schept soms wat verwarring, ook omdat de oorspronkelijke donkergroene bordjes vanaf de ‘fietsenstalling’ de Japanse Tuin ook aan die kant aangeven.  

Tegenwoordig moet je dus de ingang vlakbij de theeschenkerij hebben. Als je met je rug naar de theeschenkerij staat is het er ietsje rechts van. Loop het houten bruggetje over en je bent er.  

Uitgang Japanse Tuin 

De uitgang van de Japanse Tuin bevindt zich wél aan de kant van het Sterrebos. Heb je je kinderwagen dus bij de ingang geparkeerd dan moet je daarna dus weer omlopen, maar afgelopen zaterdag zag ik wel enkele mensen met jonge kinderen er bij de ingang weer uitgaan. Het ligt er denk ik een beetje aan hoe druk het is en welke bewaker je treft.  

Mag de kinderwagen, buggy, fietsje, step of scootmobiel?  

Kinderwagens, kinderfietsjes, stepje, buggy’s en scootmobiels mogen de Japanse Tuin in elk geval niet in; daar zijn de paden te smal voor en de tuin te kwetsbaar. Je kunt ze -op eigen risico- vóór de ingang in het gras parkeren.

Overweeg eventueel een draagzak of rugdrager mee te nemen als je met een baby of dreumes wil gaan. De vrouw op het bruggetje op de foto hieronder droeg haar baby ook in de draagzak.

japanse-tuin-met-baby

Rolstoel in de Japanse Tuin? 

Voor rolstoelen geldt een uitzondering. Met een rolstoel mag een kleiner deel van de tuin bezocht worden. De ingang is in dat geval wél in het Sterrebos, op de plek waar de uitgang zit voor de andere bezoekers. 

Mag de hond mee? 

Honden mogen de Japanse Tuin niet in.  

Hoe lang duurt een wandeling door de Japanse Tuin? 

Een wandeling door de Japanse Tuin duurt niet lang. Het is eigenlijk maar een heel klein rondje van hooguit een paar honderd meter, dus je bent geen kilometers aan het wandelen. Kom je met de auto of bus dan is de wandelroute er naartoe verder dan de wandeling door de tuin op zich.  

Hoeveel tijd heb je nodig voor de Japanse Tuin? 

Echt groot is de Japanse Tuin niet, dus een bezoek aan de Japanse Tuin kost je niet veel tijd, maar het verschilt natuurlijk van persoon tot persoon. De een wil het alleen even zien, de ander wil uitgebreid fotograferen. Ik zag een meisje rustig met een boek op de vlonder van het paviljoen zitten, wat volgens mij nu niet meer mag, maar de meeste mensen wandelen het rondje en gaan weer.  

Ben je er net op een heel druk moment dan kan het zijn dat je even moet wachten voordat je de tuin in kunt of dat het helemaal niet meer lukt, maar ik heb dit zelf gelukkig nog niet meegemaakt.  

Mag je picknicken in de Japanse Tuin?  

Nee, er is absoluut geen plek om te picknicken in de Japanse Tuin. Als je op de houten vlonder van het paviljoen mag zitten zou je even een boterhammetje kunnen eten, maar daar is het niet voor bedoeld en volgens mij mag je er –in verband met dat gespannen lint- sinds vandaag niet meer zitten.  

In het mos zitten is al helemaal uit den boze. Bankjes zijn er ook niet. Elders op Landgoed Clingendael vind je wel bankjes.  

Is de Japanse Tuin de moeite waard?  

Misschien vraag je je –nu je dit allemaal gelezen hebt- af of een bezoek aan de Japanse Tuin dan wel de moeite waard is. Jazeker! Je moet ‘m een keer gezien hebben en naarmate je er meer over weet wordt het ook steeds leuker om er terug te gaan of om net even wat mooiere foto’s te maken. Ik vind dat elke keer weer leuk om te doen en door de veranderingen in weertype en het verkleuren van de blaadjes ziet het er elke keer toch net weer anders uit. 

Wandelen op Landgoed Clingendael 

Bovendien ligt de Japanse Tuin op Landgoed Clingendael en dat is sowieso een erg mooie plek om te wandelen, of je nou richting Oud-Hollandse Tuin gaat, het bos in gaat of een ander deel van het grotere park verkent. 

Japanse Tuin met kinderen 

Wil je de Japanse Tuin met je kinderen bezoeken? Als je je jonge kinderen meeneemt zorg dan dat ze op de paadjes blijven en de kwetsbare tuin niet in banjeren. Na je wandelingetje door de Japanse Tuin is het leuk om even naar de speeltuin vlakbij te gaan, op slechts een paar honderd meter afstand, gewoon op Landgoed Clingendael nog. Ook kun je een wandelingetje door het bos maken en op zoek gaan naar de Kabouterboom. Ik ben ‘m ook al vaker tegengekomen. Kijk hier maar.  

Iets oudere kinderen zitten meestal niet echt op een bezoek aan de Japanse Tuin te wachten. Mijn pubers willen helaas al jaren niet meer mee. Sterker nog, mijn puberdochter zei, nadat ik bijna 3 dagen met dit blog bezig ben geweest: ‘Een blog over de Japanse Tuin boeit echt niemand.’ Haha, nou, bedankt. Oké, zo’n lang blog misschien niet, maar de tuin op zich zeker wel.  

Wat kost de Japanse Tuin? 

Een bezoek aan de Japanse Tuin is gratis! Ook voor het landgoed hoef je niet te betalen. Fijn dus dat er nog uitjes te bedenken zijn die geen geld kosten.  

Kun je naar het toilet in de Japanse Tuin? 

De Japanse Tuin heeft geen toilet, maar IJgenweis wel. Dat zit er echt vlakbij. Wil je niks drinken, maar wel even naar de wc? Voor 1 euro kun je naar het toilet. IJgenweis is open tot en met 29 oktober! 

Wat is er in de buurt van de Japanse Tuin? 

Behalve een wandelingetje door de Japanse Tuin maken, kun je even door het Sterrebos dwalen, mooi over Landgoed Clingendael wandelen, het bos bij Clingendael in duiken of iets drinken bij de theeschenkerij. Het is echt een prachtig landgoed en bijzonder bos! Ben je met kids check dan m’n tips hierboven.  

herfst-clingendael

Vliegenzwammen spotten bij Clingendael  

Ga op het landgoed of in het bos eens op zoek naar vliegenzwammen. Ik heb elk jaar allerlei mooie paddenstoelen gezien –afgelopen weekend zag ik deze– en de afgelopen jaren spotte ik ook elk jaar vliegenzwammen op Landgoed Clingendael. Kijk vooral ook in het mos en het gras!  

vliegenzwam-clingendael

Herfstwandeling in Den Haag 

Behalve de Japanse Tuin zijn er nog veel meer mooie plekken voor een herfstwandeling in Den Haag. Ik tipte er al eens een heleboel in dit blog: Bos en natuur in Den Haag.  

Met kinderen is het leuk om naar het Huttenbos te gaan of bij de herten op de Koekamp te gaan kijken.  

Een eigen Japanse Tuin creëren 

Je kunt natuurlijk ook je eigen tuin in Japanse stijl creëren of aankleden. Bestel bijvoorbeeld eens wat esdoorns en kijk hoe ze het bij jou in de tuin of zelfs op je balkon doen.  

Japanse spullen 

Denk ook eens aan Japanse verlichting voor binnen of buiten. Of experimenteer op een regenachtige herfstdag of straks in de donkere dagen voor Kerst eens met het zelf maken van Japanse schilderijen. Misschien best een leuke en ontspannende bezigheid! Vraag voor Kerst eens een kimono. En een Japans theepotje is natuurlijk ook wel heel toepasselijk. Of droom nog even verder met een tuinposter van de Japanse Tuin.  

Naar Japan 

Vind je de Japanse Tuin mooi, maar zou je het liefst eens écht naar Japan gaan en er een mooie rondreis maken? Bij onderstaande reisorganisaties kun je een individuele reis naar Japan boeken en bij enkele ook groepsreizen naar Japan.  

Of… boek zelf een losse vlucht naar Japan (en –ook via Momondo– een hotel in Japan)

Japan-tips in Nederland 

Ben je dol op alles wat met Japan te maken geeft? Japanse restaurants en sushizaken zijn er natuurlijk zat, maar kijk ook hier eens naar:  

Ben je dol op alles wat met Japan te maken heeft? Dan mag je straks in het voorjaar ook de bloei van de sakura in het Bloesempark niet missen!  

Ben jij wel eens bij de Japanse Tuin geweest?  

Alle foto’s in dit blog maakte ik zelf, de meeste foto’s afgelopen zaterdag, 14 oktober 2023, maar ook een aantal op 15 oktober 2022 en 16 oktober 2021. Het blog bevat enkele affiliate links. 

burlend-edelhert- koekamp-den-haag

Burlend edelhert op de Koekamp in Den Haag (hitsige herten, ook in de stad!) 

Burlende herten, het is er de tijd van het jaar weer voor. Tijdens de zogeheten bronst laten de mannetjesherten van zich horen; eerst de edelherten en dan de damherten. Echt ver de natuur in gaan hoeft niet eens, want ook hartje stad zijn de herten hitsig. Afgelopen maandag zag en hoorde ik het burlen gewoon bij de Koekamp in Den Haag.  

Natuurlijk is het toffer om het burlen middenin de natuur te ervaren, in een mooi natuurgebied, maar in de stad kan het ook! Alle foto’s in dit blog maakte ik zelf.

burlend-edelhert-in-den-haag

Waar burlen de herten?  

Hoewel menig fotograaf en natuurliefhebber in de bronsttijd richting Veluwe, Amsterdamse Waterleidingduinen, Oostvaardersplassen of een ander mooi natuurgebied met herten in Nederland gaat, kun je het bijzondere ‘burlen’ ook bij hertenkampen in de stad horen, zoals hier in Den Haag. Oké, het klonk weliswaar niet zo oerachtig als het kán klinken, maar het was burlen!

Wat is burlen?  

Ben je niet zo thuis in dierengeluiden en denk je waar gaat dit over? Burlen is het opvallende geluid dat mannetjesherten in de bronsttijd maken tijdens hun zoektocht naar een hinde om mee te paren. Om ze te verleiden ‘loeien’ ze.

foto-edelhert-koekamp-den-haag

Hoe klinkt burlen?

Burlen klinkt als een soort brullen, maar dan wel op een speciale manier. De keren dat ik het hoorde klonk het vooral als een soort boeren, maar het kan ook een langdurig brullen zijn, als een oerachtig Mwoooooooooooohhh’. Meer loeien dus, zoals een koe, maar dan toch anders! Het is lastig te omschrijven. En toch, als je het hoort weet je meteen: dit is het! 

bronst edelhert

Burlende herten in Den Haag 

Niet alleen de edelherten op de Veluwe en de damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen doen het deze maand, ook de herten in Den Haag burlen dus! 

Burlende herten, gewoon in de stad! 

Woon je net als ik in de stad en heb je geen tijd om een mooie lange natuurwandeling te maken of op een toplocatie edelherten te spotten, dan kun je het ook dichterbij ervaren, in het centrum van Den Haag, bij de Koekamp, het oudste hertenkamp van Nederland! 

oudste-hertenkamp-van-nederland
bronst-zuid-holland

Geschiedenis Koekamp 

De geschiedenis van de Koekamp gaat terug tot in de middeleeuwen. Indertijd was het terrein een veld voor runderen. Vandaar ook de naam Koekamp. Op Wikipedia las ik dat de ‘Coe Camp’ ook wel ‘de warande van den Haege’ genoemd werd. Het stuk natuur lag (en ligt) bij het Haagse Bos, wat het jachtgebied van de graven van Holland was.  

Hertenkamp 

In de 17e eeuw werd de Koekamp een hertenkamp en zelfs toen was het al een plek waar mensen graag gingen wandelen. Dichter Henrick Bruno schreef destijds zelfs al een gedicht over de herten in de Koekamp.  

In de 19e eeuw veranderde landschapsarchitect Zocher de Koekamp in een Engelse tuin, maar tegenwoordig is het –net als van oorsprong- al lang weer een dierenweide.  

jong-hert

Al eeuwenlang leven er herten op de Koekamp! 

hert-den-haag

De Koekamp of het Koekamp 

‘Het Koekamp’ zeggen sommige mensen trouwens, wat in combinatie met kamp misschien taalkundig beter klinkt, maar ik zeg altijd ‘De Koekamp’ en volgens mij is dat ook de officiële naam van dit eeuwenoude hertenkamp.  

herfst-den-haag

Waar ligt de Koekamp? 

Op steenworp afstand van Den Haag Centraal, tussen het station en het welbekende Malieveld, vind je hertenkamp de Koekamp, vlakbij de Haagse binnenstad dus.

Rijd je regelmatig over de Utrechtse Baan Den Haag in of uit, dan ben je er ongemerkt al vaak langs gekomen. Toch merk je die nabijheid van de snelweg amper. Je hoort wel verkeer, maar je ziet het niet.  

Wel zie je vanaf de vijver bij het kamp de hoge torens van Den Haag. Die ‘skyscrapers’ geven Den Haag een heel stadse aanblik, maar toch is Den Haag ook een heel groene stad.  

haagse-torens

Haagse Bos 

De Koekamp grenst aan het Haagse Bos, waar het historisch gezien ook onderdeel van uitmaakt. Het Haagse Bos is op haar beurt dan weer onderdeel van het nog veel grotere Nationaal Park Hollandse Duinen, waar je ook nog weer eindeloos veel wandelingen kunt maken.  

Tip: Als je het Nederlands Kustpad wandelt, kom je ook vlak langs de Koekamp!  

edelhert koekamp den haag

Wandeling Koekamp en Haagse Bos  

Diverse wandelingen leiden langs de Koekamp en door het Haagse Bos. De NS-wandeling Parkstad Den Haag komt er langs, alsmede een Groene Wissel-wandeling. Ook tijdens etappe 3 van kustpad 2 van LAW het Nederlands Kustpad passeer je de Koekamp, maar ben je geen echte wandelaar en wil je gewoon ‘even’ naar de Koekamp dan ben je er vanaf het station binnen 5 minuutjes. 

Pad Koekamp 

Wandel je vanaf Den Haag Centraal richting Malieveld en sla je voorbij de waterpartij, net voor het Malieveld, het schelpenpad langs het kamp in, parallel aan het fietspad met de prachtige oude bomen, dan zie je de herten vanzelf. Ver is het dus absoluut niet!

Mag je de Koekamp op? 

Het heuvelachtige bospark waar de herten wandelen mag je niet betreden, je kunt dus –in tegenstelling tot de boswachters van Staatsbosbeheer- helaas niet ín het hertenkamp komen, maar vanachter het hek kun je naar de herten kijken.  

Toen ik er maandag aankwam lagen de meeste herten lekker te chillen in het gras, maar soms ook lopen ze lekker te dartelen. 

Bij de hertjes kijken 

Niet alleen mensen met kinderen gaan regelmatig even bij de hertjes kijken, ook jongeren, stelletjes en volwassenen zie ik het vaak genoeg doen. Toeristen of expats ook wel, terwijl mensen die een dagje Den Haag doen er vaak niet aan denken. De meeste dagjesmensen lopen de geijkte route naar het centrum en dan zie je het hertenkamp niet.  

Ga ook eens kijken bij de Koekamp! 

Ook de doorsnee Hagenaar of Hagenees –en wie in Den Haag werkt- fietst er doorgaans hard voorbij, onderweg naar station, huis of werk. En ook demonstranten die het kamp zijdelings passeren onderweg naar het Malieveld hebben er geen oog voor. Toch is het leuk om er eens te gaan kijken, juist in deze tijd van het jaar!   

Dit hieronder was trouwens een geeuw, geen burl.

gapend hert

Wat voor herten zijn er bij de Koekamp? 

Vraag je je af wat voor herten er precies in het hertenkamp bij het Malieveld in Den Haag zitten? Verschillende! Er zijn damherten, edelherten en sikaherten op de Koekamp te zien. In een bericht van vorig jaar lees ik dat de Koekamp 35 herten telt. Tot een paar jaar geleden wist ik het verschil tussen edelherten en damherten niet goed, maar inmiddels wel. Op onderstaande foto’s zie je damherten:

Damherten op de Koekamp.

Verschil gewei damhert en edelhert  

Het verschil tussen een damhert en een edelhert kun je o.a. zien aan het gewei. Het gewei van een edelhert ziet er anders uit dan dat van een damhert. Het gewei van een damhert heeft bredere plattere stukken (zoals je duidelijk op m’n foto’s van de damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen kunt zien en op de foto’s hierboven), een beetje als vleugels, terwijl het gewei van een edelhert (hieronder) wel groot is maar er meer uit ziet als vertakte stokken

burlend edelhert den haag

Ik stuitte op een werkelijk fascinerend artikel over de groei van het gewei van een edelhert. Ik wist niet dat dat zó snel gaat!

Hieronder zie je foto’s van het edelhert.

Edelhert op de Koekamp 

Hoewel ik damherten al prachtig vind om te fotograferen is het edelhert toch wel het meest indrukwekkend. Er moeten meerdere edelherten op de Koekamp rondlopen, maar afgelopen maandag zag ik er steeds één en die was behoorlijk aanwezig. Nogal onrustig liep hij rond. Je ziet ‘m op m’n foto’s hierboven en hieronder.  

bronst-den-haag

Edelhert tijdens bronst 

Eerst zag ik alleen de andere herten maar na een tijdje verscheen het edelhert op de heuvel. Hij keek rond, stapte richting hinden, de damesherten, en probeerde wat avances te maken. De dames leken niet onder de indruk of dachten ‘laat me’, zo leek het. Ze stonden in elk geval niet te springen en gingen rustig verder met eten. Het edelhert hakte even met zijn gewei in het gras.  

bronstig hert den haag

Damherten in gevecht

Ondertussen zag ik ook twee damherten met de geweien inelkaar. Meermaals beukten beide dieren hun geweien tegen elkaar. Wie was de sterkste? Vrouwenharten veroveren bleek met dit gevecht gepaard te gaan, maar een echte winnaar zag ik niet.

geweien-tegenelkaar
burlend-edelhert-in-den-haag

Burlend edelhert 

Ook het (donkerbruine) edelhert bleef onrustig. Een tijdje gebeurde er weinig en wilde ik al bijna gaan, maar ik was blij dat ik toch was blijven staan, want ineens hoorde ik het: het burlen! Oké, niet zo oerachtig zoals het kán klinken, maar het was er toch.  

Filmpje burlend hert 

Snel probeerde ik een filmpje van het burlende edelhert te maken, net zoals ik 3 jaar geleden ook al kort van een damhert op de Koekamp deed (en eerder, beter, bij de AWD), maar ik was net te laat. Het burlen was maar kort en niet zo diep, lang en intensief als het ook kan klinken, maar toch weer bijzonder om te horen.

Toen het edelhert wat verder weg was was het lastig hem met inzoomen goed in beeld te houden. Ik was dan ook superblij toen hij ineens mijn kant weer op kwam.  

Edelhert in het water 

Een gaaf moment was het moment waarop het edelhert het water in liep. Niet zo gek, want het was een onverwacht warme dag in oktober, dus wat verkoeling kon het hitsige dier dubbel gebruiken. Ik maakte er een filmpje van.

XXX FILMPJE op FB zetten en dan hier plaatsen. XXX

Hij keek naar de hindes, die hem geen blik waardig gunden, gooide zijn kop verwaand opzij alsof hij dacht ‘Puh!’ en stapte het water in. Daar bleef hij een tijdje staan en dus had ik de kans wat foto’s en nog een filmpje te maken. Ook al burlde hij toen niet, het was wel een mooi moment! 

Hert weerspiegeld in het water 

De weerspiegeling was wel heel gaaf! Ik zag het hele edelhert weerspiegeld in het water. Wauw, wat een plaatje!  

burlend-edelhert-koekamp

Spiegeltje spiegeltje aan de wand, wie is de mooiste van het land? 

spiegelbeeld-hert

Wie heel goed kijkt en Den Haag goed kent ziet (hieronder) ook de weerspiegeling van de Malietoren in het water. 

edelhert-malietoren-koekamp

Hoe laat burlen de herten? 

Het burlen was maar even en sowieso hoor je het niet de hele tijd. Ik hoorde het zelf aan het eind van de dag, tegen etenstijd, dus dat kan een goed moment zijn. Als een hert burlt gooit hij zijn kop meestal een beetje achterover. 

Wanneer burlen de herten? 

Het burlen van de edelherten begint in september, maar is ook in oktober nog te horen. De damherten zijn doorgaans ietsje later dan de edelherten. Damherten doen het ongeveer vanaf half oktober.  

Ik hoorde de damherten eerdere jaren eind oktober en begin november nog, maar het edelhert doet het dus juist nu al, begin oktober. Ik weet dat de edelherten op de Veluwe ook al even bezig zijn. 

Burlend hert fotograferen 

Een burlend hert op een mistige morgen op de Veluwe vastleggen is natuurlijk veel gaver dan in een afgesloten kamp, en ook ergens anders, in het bos, echt in het wild, een burlend hert fotograferen is natuurlijk mooier dan in de stad, want ja, een hek op de achtergrond verpest het natuurlijk een beetje, maar heb je geen tijd om helemaal naar de Veluwe of een ander natuurgebied met herten te gaan, zoals de AWD, waar echt ontzettend veel damherten zitten, dan kun je eens kijken of er bij jou in de buurt ook een hertenkamp met edelherten of damherten is. 

Filmpje burlend damhert 

Oktober is dé maand om het burlen van de herten te horen, hoewel ik het een paar jaar geleden zelfs begin november nog hoorde. Je hoort het op dit filmpje van een damhert dat ik in 2020 maakte. Bij de 17e en 18e seconde hoor je het damhert twee keer zijn zo typerende geluid maken. Wil je het echt goed horen dan kun je beter naar mijn filmpje in mijn blog over de AWD luisteren!  

Het geluid van een damhert doet mij denken aan zo’n houten Guiro kikker waar je met een stokje overheen kunt gaan, maar bij een edelhert kan het ook veel langer aanhouden en meer oerachtig klinken, echt als brullen of als het loeien van een koe.

Het geluid van zo’n croaking frog lijkt een beetje op het geluid van het burlen van een damhert vind ik. En zo’n loeiend koeienblik (oh, jeugdsentiment!) als het geluid van een edelhert.

edelhert-in-den-haag

Met een beetje geluk hoor je het 

Heb je het burlen nog nooit gehoord en ben je wel benieuwd, maar ben je niet zo’n natuurwandelaar? Ga –als je in Den Haag woont of naar Den Haag gaat- gewoon eens bij de Koekamp kijken.

Je moet een beetje geluk hebben, want ze doen het niet altijd en niet constant, ook in ‘burlmaand oktober’ niet continu, maar dan heb je wel de meeste kans. Grofweg vanaf eind september tot begin november kun je het horen. Wandel je juist wel graag in de natuur loop dan zeker nog lekker door naar het Haagse Bos.  

brug koekamp haagse bos

Groene Entree  

Vorig jaar ging de vernieuwde (of beter gezegd heringerichte) Koekamp open met de bedoeling een groene entree naar het Haagse Bos en NP Hollandse Duinen te zijn, direct vanaf de kant van Babylon en de Bezuidenhoutseweg.  

Die natuurlijker overgang naar het Haagse Bos is er inmiddels, er is o.a. een nieuwe brug en extra wandelpaden gekomen, maar er waren nog meer plannen om van het park een ‘stadsentree met allure’ te maken. 

groene entree haagse bos

Bezoekerscentrum Staasbosbeheer 

Er waren ook plannen voor de komst van een nog te bouwen bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer. Bij mijn weten zou dat er in 2023 komen, maar het is er (volgens mij) nog niet. Wel weet ik dat de Koekamp ook het werkterrein van Staatsbosbeheer is. Ben je wel eens aan de andere kant gaan wandelen dan ben je het misschien wel eens tegengekomen.  

Horeca op de Koekamp 

Er waren zelfs plannen voor horeca op/aan de Koekamp. Of dit er ooit van gaat komen is (mij) onduidelijk. De Bomenstichting was tegen, maar hoe het er nu voor staat weet ik niet. 

De toekomst van de herten op de Koekamp 

Pas toen dit blog bijna af was en ik nog even iets opzocht stuitte ik op een online bericht van januari dit jaar en ontdekte zo dat hertenkampen in Nederland moeten gaan verdwijnen. Ik wist dit niet en heb dit begin dit jaar helemaal gemist in het nieuws, maar ik las het nu ook op NOS.nl.  

Hertenkampen in Nederland 

Nederland telt zo’n 250 hertenkampen en ook dit eeuwenoude hertenkamp moet dus weg. Minister Adema vindt dat dierenwelzijn voor het ‘Bambi-gevoel’ moet gaan en vindt dus dat damherten en edelherten in velden en bossen moeten leven en niet op een beperkte ruimte achter een hek aangezien dat niet bij deze dieren hoort.

‘Herten moeten de ruimte hebben om te kunnen vluchten wanneer ze gevaar ruiken’ en mogen daarom vanaf 2024 niet meer op kinderboerderijen, hertenkampen en in tuinen gehouden worden. Op de website Animal Rights las ik het stuk Hertenkampen gaan verdwijnen en dat is goed.  

Moeten de herten op de Koekamp weg?  

Bovenstaande zou betekenen dat de herten op de Koekamp moeten gaan verdwijnen. Dat wist ik niet! Enige research leverde op dat dit niet alleen voor het hertenkamp bij de Koekamp maar ook voor het hertenkamp in het Zuiderpark opgaat en dat het dierenwelzijn voorop staat.  

Omgeving hertenkamp

Ik kan me daar zeker in vinden en ik vind bovendien de nabijheid van de snelweg, de vele demonstraties en concerten op het naastgelegen Malieveld en de bouwactiviteiten bij het station ook geen ideale leefomgeving voor de herten, maar ik vind het ook wel weer jammer van zo’n mooi en historisch hertenkamp als de Koekamp.

Hebben de herten genoeg ruimte?

Eerlijk gezegd vind ik het hertenkamp op de Koekamp er heel relaxt en leuk uitzien voor de herten en volgens mij hebben ze genoeg ruimte, het is echt een groot gebied, maar hoe dit in de toekomst zal gaan?  

Herten fokken 

Op ‘In de buurt Den Haag’ las ik dat de huidige herten niet weggehaald of afgemaakt zullen worden gelukkig, maar dat ze mogen blijven tot ze overlijden. Er mag echter niet meer gefokt worden met de dieren.  

Hoe het dan met de bronst zit? De bronst is natuurlijk een natuurlijk iets, dus dat kan niet tegengehouden worden lijkt me. Juist dat gaat dan ook weer tegen de rechten van dieren in zou je denken. Hoe het dus in de toekomst met het hertenkamp op de Koekamp zal gaan weet ik niet, maar voorlopig kun je ze er nog zien en horen.  

Goed om te weten als je de herten wil zien 

  • Je mag/kunt niet tussen de herten op de Koekamp lopen, maar alleen vanaf het hek kijken. Het kan zijn dat ze net aan de andere kant lopen, dan zie je ze minder goed.  
  • Neem niet alleen je telefoon maar ook een camera met zoomlens of verrekijker mee voor als ze wat verder weg zitten.  
  • Je mag de herten niet voeren, dus doe dit ook echt niet. 
  • Maak geen harde geluiden of stoor de herten anderszins niet. 
  • Laat geen afval achter in de buurt van de Koekamp, het Haagse Bos of het Malieveld.  

Ligging en bereikbaarheid hertenkamp Koekamp 

Wil je naar de Koekamp in Den Haag komen dan is het volgende handig te weten qua ligging en bereik:  

  • De Koekamp ligt op loopafstand van het station. Twee minuten lopen en je staat er.  
  • Op de fiets ben je in 1 minuut van het Centraal Station bij de Koekamp. Je fietst over de Laan van Reagan en Gorbatsjov. 
  • Let op: De mega fietsenstalling Take a Brake (brake ja, niet break) onder het Koningin Julianaplein bij Den Haag Centraal is per 1 oktober 2023 dichtgegaan en blijft tot eind december 2024 gesloten vanwege de bouw van nieuwe woontorens boven de stalling. 
station den haag oktober

Iets eten of drinken bij Koekamp  

Wil je iets eten of drinken in de buurt van de Koekamp dan kan dat ‘ouderwets’ bij Paviljoen Malieveld, maar ook wandel je zo naar het centrum. Het Plein vol bars, restaurants en terrassen is niet ver.  

Iets eten of drinken vlakbij het station kan ook, bij foodhal Mingle Mush bijvoorbeeld. Bij aankomst met de trein moet je dan de rechter zijuitgang van het station hebben en je staat er al voor. Ook Babylon zie je dan liggen. Doe je het juist op de terugweg dan is het, als je met je gezicht naar de treinen staat, de linker uitgang. MingleMush zit op het Anna van Bürenplein, achter de fontein.

Koekamp met kids  

Wil je met je kinderen hertjes kijken besef dan dat je er dus helaas niet middenin mag lopen, maar van een afstandje kijkt. Combineer je bezoek aan de hertjes op de Koekamp met iets anders: 

  • Met kinderen is een pannenkoek poffertjes eten bij Paviljoen Malieveld misschien een idee, behalve op maandag.  
  • Een wandelingetje met je kind(eren) langs het hertenkamp is goed te combineren met een bezoek aan het Kinderboekenmuseum of Huis van het Boek. Beide musea zijn vlakbij. Ook het Museumkwartier is vlakbij.  
  • Meer natuur? Combineer een wandelingetje langs het hertenkamp met een langere wandeling door het Haagse Bos.  
  • Zijn de kleine beentjes nog niet moe? Wandel dan nog wat verder door naar de andere kant van het Haagse Bos waar het Huttenbos ligt.  
  • Of… pak de tram naar Scheveningen en ga lekker uitwaaien op het strand! 

De twee foto’s hierboven maakte ik een keer in de winter. Een vader tilde zijn dochtertje even op om naar de herten te kijken. Pas wel op voor het schrikdraad!

Tips in de buurt van de Koekamp 

  • Het Hertenkamp op de Koekamp is leuk om even langs te wandelen, maar echt lang zul je er niet zijn, dus het is niet iets waar je speciaal voor naar Den Haag moet komen, maar het is uiteraard wel prima te combineren met iets anders in Den Haag, met een langere wandeling of een bezoek aan een museum in het Museumkwartier. Of doe het -als je zoals ik in Den Haag woont- even ter ontspanning tussendoor of na een drukke dag.  
  • Hou je van fotograferen of van architectuur? Maak dan zeker even (net als ik hierboven deed) een foto van de weerspiegeling van de Haagse ‘skyscrapers’ in de vijver bij de Koekamp. 
  • Meer natuur? Maak een mooie wandeling door het Haagse Bos.  
  • Ben je van plan in oktober naar Den Haag te komen doe dat dan in de tweede helft van de maand, want van zaterdag 14 tot en met zondag 29 oktober 2023 is ook de bijzondere Japanse Tuin op Landgoed Clingendael weer open, van 10u tot 16u.  

Blogs over de natuur in Den Haag 

Ik schreef nog veel meer blogs over Den Haag en over de Haagse natuur. Lees hieronder waar je de mooiste plekken voor een herfstwandeling in Den Haag vindt, zowel in het bos als in de duinen, of… lekker langs het strand.

mc-mindgames-den-haag

MC’s Mindgames in Museumkwartier Den Haag: beleef 6 aparte art installaties (gratis!) 

In Museumkwartier Den Haag is deze maand, tot en met zondag 29 oktober, weer wat leuks te doen: MC’s Mindgames, een belevenisroute langs 6 bijzondere art installaties.

Hier, op steenworp afstand van het Binnenhof en de binnenstad van Den Haag, zie je interactieve, bewegende en instagrammable kunst. Met een knipoog naar Escher. En… het is gratis!   

Woon je niet in Den Haag? Boek lekker eens een weekendje Den Haag. In Den Haag is altijd iets leuks te doen!  

MC’s Mindgames  

MC’s Mindgames is een tijdelijk kunstproject in het Museumkwartier in Den Haag, met Huize Voorhout, het Russenhuis, op Lange Voorhout 78, als hoofdlocatie. Hier, naast Escher in Het Paleis.

Opening MC’s Mindgames

Nadat de gloednieuwe kunst-installaties donderdagochtend al aan de pers onthuld werden, waren donderdagavond de Haagse content creators aan de beurt. Als blogger was ik erbij.

De opening vond plaats in de Louis XV balzaal in Pulchri, op het Lange Voorhout in Den Haag. Uiteraard mochten we ook daadwerkelijk bij de verschillende art installaties gaan kijken. Voordat ik je daar zo mijn foto’s van laat zien zal ik eerst even kort iets over MC’s Mindgames vertellen.  

Hoezo MC?  

De letters M en C in ‘MC’s Mindgames’ staan natuurlijk voor Maurits Cornelis, de voornamen van Escher! En als er iemand into ‘mind games’ was, was het Escher wel. Met zijn optische illusies en schier onmogelijke tekeningen van trappenhuizen, maar ook met zijn beroemde transformaties, zoals die van vogels naar vissen, verwonderde hij miljoenen mensen.

Escher  

Dit jaar is het 125 jaar geleden dat Escher geboren werd en dus is 2023 omgedoopt tot Escherjaar. Al het hele jaar worden er allerhande Escher-activiteiten in Den Haag georganiseerd.

Niet alleen bij Escher in Het Paleis zie je namelijk kunstwerken van Escher. In juni bezocht ik de tentoonstelling ESCHER, andere wereld al, in het Kunstmuseum, en ook elders in de stad kom je Escher-achtige kunst tegen, gewoon buiten, zoals hier op het Spui. Je komt Escher’s kunst zelfs op het shirt van ADO tegen!  

MC’s Mindgames in Den Haag 

Nieuw is MC’s Mindgames. De drijvende kracht achter dit tijdelijke project is curator Mary Hessing van BinnenhofBuiten. Mary’s bezoek aan een bekend Instagram museum in Amsterdam-Noord en haar bezoekjes aan de Salone del Mobile in Milaan inspireerden haar tot het organiseren van iets vergelijkbaars (en toch weer totaal anders) in Den Haag. Het werd MC’s Mindgames. 

Kunstenaars MC’s Mindgames  

Hessing selecteerde een zestal jonge kunstenaars en kunstenaarsduo’s om hun visie op Escheriaanse ‘mind games’ in hun eigen stijl vorm te geven en zo unieke art installaties te creëren.  

Het resultaat is vanaf nu ruim 3 weken te zien op 3 verschillende plekken in Den Haag. De deelnemende kunstenaars en vormgevers zijn Teun Zwets, Grietje Schepers, Iris Toonen, het duo Alissa & Nienke en het duo Leon de Bruijne & Willem van Doorn. 

Wat voor kunst zie je bij MC’s Mind Games? 

De kunstenaars die aan MC’s Mind Games meedoen reflecteren allen op het werk van Escher, maar het resultaat is heel divers. De ene installatie spreekt je misschien meer aan dan de andere, mij ook, maar dat mag. Van ‘ademend’ goud tot een gifgroene kamer. Van spiegels, weefsels en patronen tot een bewegende steiger, je ziet het allemaal.  

‘Een wolk in de Handelingenkamer?! Hoe dan?!’

Misschien wel het meest bijzondere of het meest ‘mind fucking’? Dat is een wolk in de Handelingenkamer. ‘Een wolk in de Handelingenkamer?! Hoe dan?!’ Wacht maar even; voordat je er meteen naartoe rent en voor een gesloten deur staat, daarover zo meer! 

mc-s-mind-games-the-hague

FOTO’S MC’s MINDGAMES 

Ik heb alle art installaties van MC’s Mindgames zo mooi mogelijk in beeld proberen te brengen, ook al was dat een uitdaging in de korte tijd die we hadden en met de vele andere content creators om me heen, maar het is gelukt!  

Hieronder zie je de foto’s die ik van de verschillende kunstwerken maakte. Soms zie je ook de kunstenaar of iemand van de genodigden in beeld.

Als kopfoto van dit blog zie je blogger Esmeralda van het blog On a Journey. We wonen in dezelfde buurt (vlakbij elkaar!) en kennen elkaar sinds onze trip naar Van Gogh Nationaal Park. Van Gogh was natuurlijk ook een héle grote, maar nu doken we in de wereld van Escher en de hedendaagse kunstenaars ‘van’ MC’s Mindgames.

Kamer in groen 

De knalgroene kamer van Teun Zwets verrast direct omdat hij zó contrasteert met het chique pand op het statige Lange Voorhout waarin hij gemaakt is.

De volledig groene kamer maakte een soort kinderlijke vrolijkheid in me los. Ik postte er al een story van op Instagram. Het liedje ‘Gi-ga-groen’ van Kinderen voor Kinderen paste daar wel mooi bij. Ook als het straks in de herfstvakantie weer regent, gooi je -net als in het liedje- die iPad aan de kant en gaat lekker naar buiten, de natuur in of… naar de gratis MC Mindgames natuurlijk. Of je nou jong bent, of oud.

Groot of klein, in zo’n groene kamer wil je zijn.  

mcs-mindgames-den-haag
groene-kamer

In de volledig groene kamer hing overigens een rode jas en zie je een rood kussentje. Wat zie je nog meer? Een tomaat? Bij ‘mindgames’ mag je best een beetje spelen vind ik, en dus toverde ik er in m’n insta-story 2 appels bij. Wil je ‘m terugzien? Check the THE HAGUE-stories.

Overigens is dit niet de eerste keer dat Teun een gekleurde kamer heeft gecreëerd. Voor de Dutch Design Week 2022 ontwierp hij de ‘Nachtwacht’, een volledig blauwe kamer. Wat mij betreft tovert hij in de toekomst nog wat gekleurde kamers tevoorschijn, want ik vind het leuk! 

Metamorphosis 

Kunstenaarsdup Alissa + Nienke stonden in 2022 al op de Salone del Mobile in Milaan waar ze het publiek verrasten met ‘een mix van etherisch futurisme en tactiele ambachtelijkheid’, zo las ik in het persbericht. Tactiel? Wat is dat? Tastbaar, voelbaar, door aanraking waarneembaar.  

‘De jonge ontwerpers zijn onderzoekende makers die technische oplossingen integreren in hun textiel- en interieuropdrachten.’ Zo ontwierpen ze al eens een zonwering die op zonlicht reageert en als een bloem open en dicht gaat. Dat klinkt mooi! Ook werken ze voor zorginstellingen en patiënten reageren daar positief op.  

Hoe dan ook, de zintuigelijke beleving speelt zeker een rol in hun kunst en kun je zelf ervaren als je net als ik hun ‘Metamorphosis’ bezoekt. Van deze installatie maakte ik de meeste foto’s.

Blaas je tegen het enigszins spiegelende paneel van kleine plaatjes die een beetje aan schubben doen denken dan ontstaat er een mooie beweging. Maak dus zeker ook filmpjes als je gaat! 

Sleeping Gold 2.0 

Ook opvallend is het bewegende goud van Grietje Schepers. Een statige zijkamer op de bovenetage van Lange Voorhout 78 vulde zij met gouden ‘wolken’ en noemde het ‘Sleeping Gold 2.0′. Het goud beweegt, alsof het ‘ademt’, en oogt dus steeds weer anders. Eén van de genodigden werd er onrustig van zei hij, ik eigenlijk juist best rustig. Ernaar kijken doet een beetje denken aan kijken naar golven of wolken. Mij ontspant dat wel.  

In het persbericht staat: ‘Grietje ontwikkelde een groot gevoel voor het omvormen van een kleine gedachte naar een groots gebaar. Met een scherp oog voor materiaal, kleur en experiment creëert ze monumentale installaties die de bezoeker met sterke kleuren en ruimtelijke werking bijna overweldigen.’ Eerdere varianten van dit ‘fictieve natuurverschijnsel’ exposeerde ze in Amerika, o.a. in New York en San Francisco.  

Op de foto’s zie je Grietje zelf ook, de lange dame met de gele broek. Ook ik ben op de foto’s terug te vinden, als spiegelbeeld, evenals blogger Esmeralda.   

Scaffolding 

Kunstenaars Leon de Bruijne en Willem van Doorn maakten iets totaal anders. In de tuin van het huis op het Lange Voorhout is hun ‘Scaffolding’ te zien, een steiger. Niet zomaar een steiger natuurlijk, maar een steiger die kan wat andere steigers niet kunnen, namelijk: heel ver opzij buigen.  

‘Elektromotoren, kettingen, stenen, pneumatische cilinders, tegels, tandwielen en elektronica; wat klinkt als de inventaris van een garage, is een lijst met alledaagse onderdelen en gereedschappen die Leon de Bruijne en Willem van Doorn (op de foto hieronder) nodig hebben om beweegbare kunst te maken. Hun Scaffolding valt dan ook onder het kopje ‘kinetische kunst’.  

Voor het maken van mooie foto’s was Scaffolding niet helemaal mijn ding, maar misschien wil ik gewoon te graag dat de dingen die ik zie mooi zijn. Iets hoeft echter niet mooi te zijn om kunst te zijn. Knap bedacht én gemaakt is het namelijk wél. 

Erop klimmen mag niet, er tegenaan hangen ook niet, maar de ‘performance’ in de tuin bekijken of de langzaam hellende steiger filmen of fotograferen kan natuurlijk wel. Hieronder zie je architectuurfotograaf en Instagrammer Marco(rama) in actie.

Drie Werelden 

Textielontwerpster en kunstenares Iris Toonen maakte de installatie ‘Drie Werelden’. Als een soort bewegende lamellen met spiegels en kleur verandert het kunstwerk steeds. Niet alleen langwerpige stroken maar ook het raster van touw valt op, als een soort weefsel. Hierin lijken een soort bakstenen te ontstaan, in kleur, afgewisseld met open stukken. Althans, dat is wat ik zie. Qua kleurgebruik is het rood, roze en paars. Lila of violet misschien, en een heel klein beetje lichtgroen.  

Op de wand staat: ‘Weefsels zijn zo oud als de wereld, maar blijken ook hoogst toekomstbestendig. Een schier oneindige rijkdom aan kleuren, materialen en patronen oefenen enorme aantrekkingskracht uit op innovatieve geesten zoals Iris Toonen. Als textielontwerper experimenteert Iris met de constructieve eigenschappen van weven en bouwen.’

‘Haar recente installaties ‘Woven Bricks’ presenteren een samensmelting van zachte en harde elementen: weefsels van wol en staal in combinatie met glazen bouwstenen. Het beeld is ongewoon én herkenbaar: een grid van draden draagt een metselverband van spiegelende bakstenen.’ 

In tegenstelling tot de eerder genoemde kunstwerken van MC’s Mind Games die allen op het Lange Voorhout 78 te vinden zijn, is het werk ‘Drie werelden’ van Iris Toonen te zien in de (nabijgelegen) Kazernestraat, op nummer 23A.  

En dan… de laatste nog! 

Wolk in de Handelingenkamer 

Tijdens de presentatie voorafgaand aan ons bezoek maakte mijn hart even een sprongetje toen ik over de Handelingenkamer hoorde. Wat?! Gingen we daar naartoe??! Dat wil ik al zo lang! Tijdens Open Monumentendag kon je deze ‘geheime plek’ voorheen wel eens bezoeken, maar nu al jaren niet. Helaas, ook tijdens deze speciale avond en tentoonstelling niet. Wel is één van de kunstwerken er gemaakt: Nimbus, verwijzend naar de wolk natuurlijk. Wauw, wat een geluksvogel die kunstenaar en de fotograaf dat ze die in de Handelingenkamer mochten maken!

Nimbus 

Nimbus heet het kunstwerk. Berndnaut Smilde is de kunstenaar. Hij vertelde er live in Pulchri over. ‘Normaal kun je natuurlijk niet met water en rook gaan experimenteren, maar nu de Handelingenkamer leeg was kon dat wel.’  

Vanwege de verbouwing van het Binnenhof (met de Tweede Kamer, waar ook de Handelingenkamer bij hoort) zijn alle boeken uit deze o zo bijzondere bibliotheek gehaald en dus greep hij zijn kans. Het bewegende kunstwerk is knap bedacht en op het beste moment gefotografeerd. 

Vanaf aanstaande maandag wordt het op de peperbus (reclamezuil) schuin voor bodega de Posthoorn vertoond, vlak naast het Thorbecke Monument, een kunstwerk dat je ongetwijfeld wel eens gezien hebt.  

Middels een filmpje werden wij deelgenoot gemaakt van de making of van de wolk in de Handelingenkamer. Als je niet beter weet zou je bijna denken dat er brand uitgebroken is of en ontploffing heeft plaatsgevonden. Automatisch maakt je mind dat ervan, maar dat is gelukkig niet zo. Surrealistisch is het wel.  

Tijdens de presentatie heb ik (van ver af) een filmpje gemaakt van ’the making of’ die vertoond werd. Daarna heb ik screenshots gemaakt van de totstandkoming van de wolk.

Het uiteindelijke kunstwerk ziet er veel gaver uit dan wat je hier op m’n foto’s ziet. Ga daar dus binnenkort zelf even naar kijken op het Lange Voorhout, vlakbij de Hofvijver.  

UPDATE 10/10: Het kunstwerk van Berndnaut Smilde is inmiddels op de reclamezuil te zien. Deze foto’s maakte ik er op 10 oktober 2023. Op de linkerfoto zie je het terras van de Posthoorn erbij en op de rechterfoto in de verte de Hofvijver en het Binnenhof:

Wanneer zijn MC’s Mind Games te bezoeken? 

De verschillende art installaties van MC’s Mind Games zijn van vrijdag 6 oktober tot en met zondag 29 oktober 2023 dagelijks van 11:00u tot 19:00u gratis te bewonderen in het Museumkwartier in Den Haag. Tijdens de Museumnacht op zaterdag 7 oktober (dit weekend!) zelfs tot 1 uur ’s nachts!  

Hoeveel tijd heb je nodig voor MC’s Mindgames? 

Je bent er geen uren zoet mee hoor, maar het is leuk om even te zien. Het ligt er een beetje aan hoe druk het is en hoeveel foto’s je wil maken. Als je alleen even komt kijken kost het niet veel tijd, hooguit een half uur. Combineer de gratis mind games eventueel met een bezoek aan Escher in Het Paleis of één van de andere mooie musea die het Museumkwartier rijk is. Of neem lekker ergens een drankje. Blijven eten in het centrum va Den Haag kan natuurlijk ook.  

mc-mindgames-route

Locatie Mindgames 

MC’s Mindgames concentreert zich rond het Lange Voorhout. Het vindt plaats op verschillende monumentale plekken in het Museumkwartier. De omgeving is bekend, maar de specifieke locaties zijn plekken waar je normaal niet komt. Speciaal voor de Mindgames zijn ze tot tijdelijke tentoonstellingsruimte omgetoverd.  

De meeste kunst installaties zijn te zien in Huize Voorhout, ook wel ‘Het Russenhuis’.  

russenhuis

Huize Voorhout  

Huize Voorhout, op Lange Voorhout 78, is de hoofdlocatie van MC’s Mindgames. Het pand ligt direct naast Escher in Het Paleis. Huize Voorhout werd eind negentiende eeuw gebouwd voor de hofhouding van Prins Hendrik, de broer van Koning Willem III. Het herenhuis beschikt over een rijk gedecoreerd interieur dat in goede stijl bewaard is gebleven. De huidige eigenaar stelt het pand tijdelijk open voor MC’s Mindgames. Pas nu viel mij voor het eerst ook het kleine huisje ernaast op, op nummer 80.

russenhuis-den-haag

Russenhuis

Huize Voorhout wordt ook wel Het Russenhuis genoemd en kent een bijzondere geschiedenis. De koninklijke familie ving er lang geleden vluchtelingen uit Wit-Rusland op. In een artikel van Omroep West lees ik over de hoge huurprijs van het huis en over deze ‘chicste vluchtelingenopvang ooit’. Koningin Wilhelmina stelde het in 1958 ter beschikking aan bejaarde alleenstaande stateloze vluchtelingen uit Wit-Rusland. Sindsdien staat het gebouw bekend als ‘het Russenhuis.’ Een uitgebreid verhaal hierover kun je ook lezen op de website Haagse Historie.  

Kazernestraat 23A 

De andere locatie van de Mindgames vind je op Kazernestraat 23A, waar je wandelend over het Lange Voorhout via de Kleine Kazernestraat, een smalle zijstraat, zo naartoe loopt. Het pand aan de Kazernestraat was vroeger een koetshuis.  

In de 19e eeuw lieten chique families aan het Lange Voorhout hun koets, berline, calèche of Achenbacher niet zomaar aan de straat staan. Daarom zie je in de Kazernestraat meerdere panden met grote garagedeuren; ooit dus gebouwd als koetshuis. 

Lange Voor Haute Couture  

Overigens was gisteren ook de officiële openingsshow van The Fashionweek The Hague, met mode geïnspireerd door Escher. Op het Lange Voorhout kun je Lange Voor Haute Couture zien, een gratis modetentoonstelling. Wat een topnaam!  

Tot en met zondag 8 oktober is opvallende haute couture van Nederlands modetalent gratis van dichtbij te bewonderen. Zeven talentvolle ontwerpers is gevraagd een koninklijke outfit te presenteren op deze koninklijke locatie. 

lange voor haute couture

Escher in Het Paleis 

Uiteraard móet je ook een keer bij Escher in Het Paleis geweest zijn. Zelf had ik het jaren uitgesteld en toen ik eindelijk ging besefte ik dat het veel leuker was dan ik dacht. Verrassend ook was dat Escher zo dol was op Italië en dat ook zo graag vast legde (kijk hier maar) èn dat er zulke bijzondere kroonluchters in het paleis hingen. Vanaf november is er weer een nieuwe tentoonstelling in het paleis te zien.

Ben JIJ al eens bij Escher in Het Paleis geweest? 

escher-mindgames

Net als Escher

Onmogelijke objecten, meesterlijke metamorfoses en absurdistische architectuur zijn enkele geliefde thema’s van M.C. Escher. Tot op de dag van vandaag zijn ze in onze huidige cultuur en hedendaagse kunst nog duidelijk aanwezig.

In de grote najaarstentoonstelling Net als Escher laat Escher in Het Paleis zien hoe deze thema’s in de kunst van vandaag vertegenwoordigd zijn, bijvoorbeeld in het werk van hedendaagse kunstenaars en ontwerpers als Damien Hirst, Iris van Herpen, Chris Ofili en Carlijn Kingma. Stuk voor stuk d(r)agen ze het gedachtegoed van Escher uit. De tentoonstelling is te zien van 3 november 2023 t/m 24 maart 2024, vlak na de Mindgames dus.  

Escherjaar 

Het jaar 2023 mag dan wel het Escherjaar zijn, met bovenstaande kalender kun je van 2024 natuurlijk ook een Escherjaar maken. En een paraplu is natuurlijk ook altijd handig. Met deze paraplu met Escherprint loop je helemaal in stijl door de stad.

Tijdelijke kunstprojecten 

MC’s Mindgames dat tot en met de laatste zondag van oktober te zien is is één van de tijdelijke kunstprojecten die door Binnenhof Buiten georganiseerd worden in de buurt van het Binnenhof. Aangezien de renovatie van het Binnenhof jaren duurt en er daardoor minder toeristen en andere bezoekers deze kant op komen worden er met dit soort leuke initiatieven toch weer mensen aangetrokken, denk ook maar aan de Blow Up Art, waar ik eerder ook al over schreef. De eerste en de tweede editie. Ook de expositie Voorhout Monumentaal was mooi om te zien.  

Boek een nachtje of weekendje Den Haag en kom ook genieten van mijn mooie stad!

Den Haag bezoeken 

Een dagje Den Haag, een stedentrip Den Haag of lekker op vakantie in Den Haag of Scheveningen is altijd een goed idee. In Den Haag is altijd zo ontzettend veel te doen. Of je nou van kunst en musea houdt of juist van shoppen en lekker eten. Of je nou street art wil spotten of mooie natuurwandelingen wil maken. In Den Haag kan het allemaal. Boek een nachtje of weekendje Den Haag en kom ook genieten van mijn mooie stad! 

Lees hier meer blogs over Den Haag en Scheveningen. Meteen tickets voor musea en andere leuke activiteiten in Den Haag en Scheveningen bestellen kan ook. 

den-haag

MC’s Mindgames op Instagram 

Ook al is een bezoek aan MC’s Mindgames geen dagvullende activiteit het is leuk om even te gaan kijken. Maak wat verrassende foto’s en deel die op Instagram. Gebruik de hashtag #mcmindgames en zie ook wat anderen posten. Niet alleen op Instagram trouwens, op Twitter (nog steeds wel mijn favoriete kanaal) of Facebook kan natuurlijk ook.  

Welke van de art installaties die je hier zag is jouw favoriet?  

Ik bezocht MC’s Mindgames op uitnodiging van The Hague & Partners. Alle foto’s maakte ik zelf.  

street-art-nijmegen

Street art in Nijmegen: historische murals en toffe nieuwe street art!  

Street art in Nijmegen. We kwamen er niet speciaal voor, maar ontdekten het per toeval. Mooie historische murals, de zogenaamde Waal paintings, maar ook hele vette nieuwe muurschilderingen! In dit blog laat ik je zien welke mooie streetart we in het centrum van Nijmegen tegenkwamen en waar precies.  

street-art-in-nijmegen
historische-mural-nijmegen
street-art-nijmegen

Dagje Nijmegen 

Het regende pijpenstelen toen ik woensdag met vriendin Josefien de trein uit stapte. Dus nee, het was nou niet bepaald het meest ideale weer voor een gezellige wandeling door Nijmegen.

Ik had me het weerzien met de stad waar ik gestudeerd heb en waar ik voor het eerst samenwoonde dan ook anders voorgesteld. Maar goed, we lieten ons niet ontmoedigen en gewapend met paraplu’s betraden we de historische stad, dronken ergens koffie met een Portugese pastel de nata erbij en we beklommen de Stevenstoren.  

combolution-nijmegen

Street art Nijmegen 

Naar street art in Nijmegen waren we niet speciaal op zoek. Ik wist wel dat Hotel Credible ermee versierd was en ook de mooie grote mural van een vogel en het Hof van Eden had ik wel eens op Instagram voorbij zien komen, maar we hadden geen street art route door Nijmegen uitgestippeld ofzo. Nee, Nijmegen is wat street art betreft immers ook niet zo bekend als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag of vele andere steden. Maar… het is er wel degelijk!  

Street art in steegjes 

Terwijl het regende, en regende, en regende, lieten we ons niet kisten en wandelden kriskras de binnenstad door. Hier en daar dook ik een overdekt steegje in om even zonder gedrup op mijn telefoon te kunnen kijken. En wat denk je? Ik viel zo een aantal keer met mijn neus in de boter. Wat een mooie murals zag ik!  

Verstopt in steegjes zagen we de mooiste muurschilderingen!  

Niet alleen op opvallende plekken waar volop verkeer en fietsers passeren, maar ook op minder in het oog springende plekken zagen we juist mooie street art, dus dat is toch wel leuk om in een blog te vermelden.  

Historische murals in Nijmegen 

In het Kerkegasje, een zijstraatje van de Burchtstraat, hartje centrum, tussen het stadhuis en de Grote Markt, spotte ik de eerste murals. Historische murals. Prachtige afbeeldingen van historische taferelen en bekende plekken in Nijmegen. Niet één, maar twee, tegenover elkaar. Er stond een lelijk hek voor, dus dat heb ik even aan de kant gezet voor de foto’s.  

street-art-kerkegasje
paarden-nijmegen
street-art-combolution

Waal paintings 

Waalpaintings wordt het project genoemd. De speciaal gemaakte murals verbeelden het verborgen verleden van Nijmegen. In totaal gaat het om 15 muurschilderingen en ze zijn gemaakt door kunstenaars uit de regio. Alle murals samen vormen ‘het Nijmeegs Muurmuseun’.  

Muurmuseum Nijmegen  

Kom je net als wij, wandelend door de stad, zo’n muurschildering van een historisch tafereel tegen dan kun je op het bordje ernaast wat uitleg lezen. Er zijn er meerdere van, dus ga er eens naar op zoek. Wij hebben ze ook niet allemaal gezien. Deze die je in het blog ziet wel.  

Street art Kerkegasje   

De muurschildering in het Kerkegasje heet ‘Centrum van Europa’ en vertelt het verhaal van de Vrede van Nijmegen in de zeventiende eeuw. Op de website lees ik:

‘Europa werd in die tijd geteisterd door oorlogen tussen de Republiek, Frankrijk, Spanje en hun bondgenoten. Vertegenwoordigers uit heel Europa kwamen in 1678 naar de Waalstad om te onderhandelen over vrede. De stad was ineens vol pracht en praal. De besprekingen verliepen moeizaam, maar uiteindelijk werd op 10 augustus 1678 vrede gesloten tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Frankrijk.’ 

Ondertekening vredesakkoord 

Aan de ene kant van het steegje zie je de ondertekening van het vredesakkoord, wat in de Franse residentie aan de Burchtstraat gebeurde. Deze prachtige mural is gemaakt door Rosalie de Graaf aka RoosArt. Op dit filmpje zie je haar en Vincent William aan het werk.  

street-art-nijmegen-roos-art
waalpainting-centrum-van-europa

Grote Markt en munt 

Aan de andere kant van het steegje zie je de Stevenstoren, een grote munt, wat kleinere munten en een koets. Mooi om te fotograferen. Op de website lees ik:

De aanwezigheid van de internationale gezanten in de jaren 1676-1679 zorgde voor een spektakel in de stad. Kunstenaars, muzikanten en prostituees trokken naar Nijmegen.’  

Wijnfontein  

De Duitse gezant liet zelfs een wijnfontein op de Grote Markt oprichten vanwege de geboorte van Jozef I, keizer van het heilige Roomse Rijk tussen 1705 en 1711. Terwijl er rode en witte wijn uit deze fontein stroomde, werd er geld rondgedeeld.’  

Een wijnfontein, wauw, waar kan ik die bestellen?! 😉

Wil je alles weten over de penningen en de rol die één van deze penningen tot op de dag van vandaag speelt in het kader van de vrede, lees dan verder op de website Waalpaintings. De mural is gemaakt door Combolution, oftewel Vincent William.  

wijnfontein

Street art in Houthof 

In een zijstraat van de Stikke Hezelstraat spot ik opnieuw street art. Houthof, staat er, een straatje dat nog verder doorloopt, maar de mural zie je meteen als je langsloopt. Zo te zien is het al een wat oudere muurschildering.  

street-art-steegje-nijmegen
street-art-houthof-nijmegen

Nicolaaskapel, Stevenskerk en Valkhofruïne 

De Stevenskerk herken ik direct. Ook zie ik de Nicolaaskapel. De muurschildering is gemaakt door de Verfdokter, een bekende street artist. Ook zie ik een beeld. Het blijkt het beeld Victoria van Christian Daniel Rauch te zijn. Daarnaast zie ik ook kasteelruïne het Valkhof nog.  

street-art-nijmegen-kerk
valkhof-nijmegen
haas-vlinder-nijmegen

Where is Wally 

Als je goed kijkt zie je op de mural van de Verfdokter ook nog een Wally. Helemaal rechtsonder, net achter de fietsen. Ik las er later over, anders had ik ‘m niet gezien. Ik zie ‘m nu alleen als ik m’n foto heel ver inzoom.  

street-art-verfdokter

Lange Hezelstraat

Terwijl de regen nog steeds met bakken uit de hemel komt wandelen we door de Lange Hezelstraat, de leukste winkelstraat van Nijmegen. Je vindt hier niet de bekende ketens, maar juist de kleinere boetiekjes en bijzondere adresjes, niet alleen om te shoppen, maar ook enkele leuke adresjes om iets te eten.  

Street art Gulden Wagengas 

Wandelend richting Kronenburgerpark spotten we in een overdekt zijstraatje ineens een wel heel coole mural van Aretha Franklin, met nog een opvallend figuur ernaast. We lopen het steegje in om een foto te maken.  

street-art-nijmegen-funkenstein

Street art café Funkenstein  

‘Wie zou die andere zijn?’ zegt vriendin Josefien hardop. Vanuit de openstaande zijdeur naar café Funkenstein roept iemand: ‘Bootsy Collins!’ 

De muurschildering blijkt er nog geen maand geleden gemaakt te zijn, dus hij is nog hartstikke nieuw! We vinden het ook meteen met stip de gaafste wall art die we in Nijmegen gezien hebben. Helemaal ‘funky’, zoals zij zelf ook zeggen.  

murals-nijmegen-gulden-wagengas

Wat tof deze recent gemaakte mural! 

mural-funkenstein

Bootsy Collins en Aretha Franklin.

street-art-nijmegen-nieuw

Street art van Faith 71 

Tegenover de gloednieuwe mural zit tegen de buitenmuur van Café Funkenstein een oude die ook nog steeds heel gaaf is. Deze mural, gemaakt door Faith 71 (Donovan Spaanstra) zit er al meer dan 20 jaar! Beide murals vind je ter hoogte van Lange Hezelstraat 80.  

Maar wie is die man op de mural nou? Lang speurwerk leverde het verlossende woord: het is George Clinton, de man naar wie Café Funkenstein vernoemd is, aangezien de funklegende ook bekend stond als Dr. Funkenstein. Aha.

mural-gulden-wagengas

George Clinton prijkt al járen op deze muur.

oude-street-art-nijmegen

Street art vogel Nijmegen 

Ook een hele coole mural in Nijmegen is die van de vogel op de hoek van de Bloemerstraat en de Eerste Walstraat. Deze supergrote mural van maarliefst 120 vierkante meter is in 2017 gemaakt door de bekende street art kunstenaars Super A en Collin van der Sluijs, in opdracht van The Big Draw.  

vogel-street-art-nijmegen

Street art 6 Huizenhof 

Iets verderop, in een zijsteeg van de Bloemerstraat, zag ik weer een werk van Combolution. Het is gemaakt op de muur van het naastgelegen café ‘A good vibration’ dat het overdekte steegje als terras gebruikt. 

terras-met-muurschildering-nijmegen
street-art-6-huizenhof

Street art Café De Plak 

Toen ik in 1997 van Nijmegen naar Den Haag verhuisde verwarde ik regelmatig het Haagse café De Klap met het Nijmeegse café De Plak. Ik versprak me elke keer. Tegenwoordig bestaat de Klap niet meer, maar de Plak viel me nu natuurlijk weer op. Op de buitenmuur van het café spotte ik ook weer street art. Je vindt de mural in de Bloemerstraat, op nummer 90, aan de kant van de Zeigelhof.  

Street art Waalkade 

Vlakbij de Waalkade, niet ver van restaurant Witlof, spotten we twee tonnen op een muur en een man die over een touw loopt. Om de hoek zie je nog een ton. Ik kan er verder niks over terugvinden, maar ik dacht ik deel ‘m toch even.  

Street art olifant 

Echte street art is dit natuurlijk niet, maar in zekere zin ook weer wel. Het olifantje valt op en is leuk om even te fotograferen. We spotten ‘m toevallig op de hoek van de Lage Markt en de Priemstraat.

Even googelen leert me via de website ‘In de buurt’ dat het zeventiende-eeuwse hoekpand waar de olifant te zien is vroeger ‘In den Olifant’ heette en vanaf eind achttiende eeuw een kruidenierswinkel was waar je koffie, thee en andere koloniale waren en producten uit verre landen kon kopen. Het olifantje verwijst naar die verre oorden.  

olifant-nijmegen

Street art hert hotel Credible  

Het hert op het kleurrijke hotel Credible had ik ook graag nog even zelf gefotografeerd, maar we hadden al zo lang door de regen gewandeld dat we natte voeten hadden en rillerig waren. Die bewaar ik dus voor een volgend bezoek aan Nijmegen.  

Street art Vlaamse Gas 

Ook het vrolijk gekleurde Vlaamse Gas had ik wel even zelf willen bewonderen. Zo’n kleurrijke straat past natuurlijk helemaal in de sfeer van dit recente blog over kleurrijke plekken.  

Theepot met tekst 

De rode koffiekan bij het Arsenaal valt natuurlijk ook op. Ik dacht eerst dat het een theepot was, maar het is dus een koffiekan. Deze is weliswaar niet geschilderd, maar van staal, maar zeker ook opvallend. Je vindt de kan rechts van het Arsenaal en hij is gemaakt door Klaas Gubbels.  

theepot-nijmegen

Muurteksten en vloerschilderingen 

Elders in de stad spotte ik nog een muurtekst en ook zag ik paintings op de grond. Verder zag ik hier en daar nog wat kleinere street art, op een elektriciteitskastje of iets anders. 

Meer street art in Nijmegen 

Wat je hierboven hebt gezien is natuurlijk nog lang niet alles. Alleen al van de Waalpaintings (het Nijmeegs Muurmuseum) zijn er nog meer te zien, maar daarnaast is er ook andere, modernere street art in Nijmegen te zien. 

Zowel in het centrum van Nijmegen, echt hartje stad, als daarbuiten is street art te vinden. Ga dus gewoon zelf eens kijken en wie weet heb je wel, net als ik, het geluk dat er weer net ergens nieuwe wall art bijgemaakt is!  

waalpaintings

Plattegrond street art Nijmegen  

Vind je het handig om een kaartje of plattegrond met street art in Nijmegen te kunnen bekijken dan kan dat via Street art cities. Ik heb het in Nijmegen niet gebruikt, en niet alles staat erop, maar ik gebruik het wel eens in andere steden.  

Street art everywhere

Niet alleen in Nijmegen en niet alleen in Nederland vind je street art. Dit jaar spotte ik ook hele toffe murals op het Tunesische eiland Djerba en in San Nicolas op Aruba!

Waar zag jij dit jaar coole street art?

Alle foto’s in dit blog maakte ik zelf.  

psiri-street-art

Street art in Psiri, een toffe buurt in Athene (murals in Psyri, Athens)

Psiri (Psyri) is een levendige, gezellige en creatieve wijk in Athene waar je echt een keer geweest moet zijn en die je zeker niet mag missen tijdens een stedentrip Athene. In deze toffe buurt vind je volop street art!

Street art in Psiri kom je vanzelf tegen als je door de wijk wandelt, maar hier en daar zit het ook een beetje verstopt. In dit blog laat ik zo’n 50 foto’s van muurschilderingen zien die ik zelf in Psyri heb gespot.  

street-art-in-psyri

Psiri 

Tijdens mijn laatste bezoek aan Athene koos ik bewust voor een verblijf in het centrale èn hippe Psiri en al meteen de eerste avond was ik verkocht: ik was verliefd op Psyri! Wat een fijne sfeer! Het is geen gelikte buurt, niet alles is spic en spam, maar het leeft! In m’n eentje wandelde ik er superblij rond. Van dit soort wijken hield ik nou!  

Time to Momo verkoos Psiri zojuist zelfs tot hipste wijk van Europa!

street-art-in-psiri

Trendy Psyri  

Psiri is een oude, maar tegelijkertijd ook trendy wijk waar je echt naartoe moet als je Athene bezoekt. Niet alleen vind je street art in Psiri, je vindt er ook tal van leuke hippe barretjes, kleine restaurants (zowel traditioneel als modern) en schattige trendy terrasjes op straat, waar het zelfs half oktober nog vol zat. Hou je wel van een bohosfeertje of gewoon van gezelligheid, dan is Psyri echt een aanrader! 

psyri-athene

Street art in Psiri.

psiri-street-art

psiri-street-art-athene

Waar ligt Psiri precies?

De wijk Psiri ligt hier, heel centraal in Athene. Je ziet het hieronder precies binnen de gele lijnen. Rechtsonder grenst het aan het bekende Monastiraki-plein (waar ook de metro en de trein komt) en vanaf Monastiraki zie je de Akropolis prachtig liggen!

Het hart van Psiri wordt gevormd door het Iroon-plein: Plateia Iroon. Veel leuke straten vol gezellige barretjes en terrasjes komen hier op uit. Loop echter ook eens ogenschijnlijk oninteressante straten in en kijk wat je daar spot! Op onderstaand screenshot zie je hoeveel foto’s ik in Psyri heb gemaakt: meer dan 250! Dat zegt genoeg over hoe leuk ik Psiri vond!

psiri-kaart

Vanaf het Monastiraki-plein (onder) steek je Ermou street over en wandel je zo Psiri in.

monastiraki-plein

psyri-street-art-athene

Street art in Psiri 

Over de lekkere adresjes en de leuke plekjes waar ik een drankje dronk in Psyri wil ik nog een keer een apart blog schrijven, maar nu eerst: street art in Psiri!  

Street art spotten in Psiri!

De meeste murals in Psyri ontdekte ik wandelend, maar ook een paar op de fiets, tijdens een fietstour in Athene. Direct in de omgeving van mijn hotel in Athene waren er al veel te spotten. 

Foto’s street art in Psiri

Hieronder zie je mijn foto’s van muurschilderingen in Psyri. Zigzag gewoon lekker door de buurt, dan kom je de murals vanzelf tegen. Veel kunstwerken zijn gemaakt door street artist Paparazzi, maar er zijn ook veel muurschilderingen van andere kunstenaars. Terrasjes om tussendoor neer te strijken zijn er volop. Accommodatie in Psiri en andere tips en tours vind je onderaan. 

Alle foto’s heb ik zelf gemaakt.

Murals in Psyri

street-art-psiri-athens

iroon-plein-plateia-iroon

athens-street-art

psiri-trendy-wijk

plateia-iroon

athene-street-art

street-art-psyri-athene

psyrri-street-art

murals-psyri-athene

oude-wijk-athene-street-art

street-art-psiri-athene

psiri

Pittaki street, de meest populaire straat bij Instagrammers in Athene.

street-art-athens

street-art-psyri-by-night

fat-cat-athens

psyri-athens

psyri-street-art

Murals met een verhaal

Dit hierboven is niet zomaar een hond op een muur, nee, hier zie je Loukanikos, de protesthond van Athene. Het bijzondere verhaal erachter lees je in mijn blog over riot dog Loukaniko. Ook over andere kunstwerken kwam ik tijdens een tour net wat meer te weten.

Hieronder wordt -ook als hond- een Nederlandse politicus uitgebeeld die zich bezighield met de Griekse crisis: Jeroen Dijsselbloem. Zijn gezicht was alleen niet meer te zien.

street-art-psyri-dog

street-art-psyri

paparazzi-athene

boho-psiri

restaurant-met-tuin-psyri

Street art, terrassen en vervallen panden wisselen elkaar af.

murals-in-psyri-athene

coffee-island-athens

psirri-street-art

street-art-psiri-athene

graffiti-area-athens

urbex-athene

Arm poesje… Wel een fotogenieke plek.

street-art-psiri-neighbourhood

murals-in-psiri

creatief-psiri

graffiti-athens

Is Psiri echt leuk? 

Toen ik de eerste stappen buiten m’n accommodatie zette en in een zijstraat van Athinas street bovenstaande graffiti met doodshoofd tegenkwam dacht ik even: ‘Eh, ieuw, hier hou ik helemaal niet van!’, maar al snel kwam ik in de gezelliger straatjes terecht (zo leuk!) en ontdekte ik al het andere moois.  

Vervallen gebouwen en armoede, maar ook zoveel levendigheid en sfeer!

In Athene zie je duidelijk dat de crisis (nog niet eens de coronacrisis, maar de Griekse crisis) erin gehakt heeft. Ik zag veel vervallen gebouwen en armoede, maar ook zoveel levendigheid en gezelligheid! Ik genoot met volle teugen en fotografeerde me suf.  

De leuke terrasjes die nog in een ander blog volgen moet je er alvast bij denken. Die heb ik nu expres weggelaten, anders werd het teveel. En wie mijn jaaroverzicht gelezen heet weet dat ik er anders een veel te lang blog van zou maken.  

psirri

Psiri, een leuke plek om te ontdekken èn om er te overnachten.

street-art-psyri-athens

Fietsen in Psiri 

Ik maakte meerdere korte wandelingen in Psyri, maar je kunt Psyri ook op de fiets verkennen. Tijdens een fietstour door Athene reden we ook door Psyri. Een fietstour in Athene is ook echt een aanrader, juist als je van alles wat mee wil pikken en ook de highlights niet wil missen èn als je het verhaal achter sommige kunstwerken wil horen, zoals het verhaal over de protesthond van Athene, gewoon in het Nederlands. 

fietstour-athene

De fietstour door Athene die ik deed gaat deels ook door Psiri.

street-art-tour-athene

street-art-psyri-blog

Wandeling in Psiri

Toch raad ik aan om los daarvan ook echt de tijd te nemen om op eigen houtje lekker door Psyri te wandelen. Dan kun je net wat makkelijker stil staan bij alle murals. Ga ook lekker lunchen in Psiri of ga er juist ’s avonds een kijkje nemen, dan is het er supergezellig! Overal zijn leuke kleine zaakjes. Zelfs in oktober was het een genot om er te zijn. Psiri bruist!

psiri

Zowel overdag als ’s avonds genoot ik van Psiri!

psiri-murals

Nieuwe murals in Psyri 

Het zou natuurlijk heel goed kunnen dat er inmiddels alweer nieuwe murals in Psiri zijn bijgekomen. Ongetwijfeld! Hier in Den Haag zie ik ook elk elke maand nieuwe muurschilderingen, en datzelfde geldt voor Amsterdam, Rotterdam en andere street art steden in Nederland, maar dat maakt het juist extra leuk voor jou om zelf ook op pad te gaan, want elke keer is er weer meer te zien.   

Deel jouw street art in Psiri (tip!)

Heb jij recent nieuwe murals in Psyri gezien en heb je een Instagram account? Plaats bij de reacties onder dit blog dan op de plek waar je een URL kunt invullen de link naar jouw instagrampost met nieuwe street art in Psiri. Zo kunnen mensen die dit lezen en die nog naar Athene gaan ook díe kunstwerken in Psiri ontdekken.  

psiri-mural

Street art in Athene 

Niet alleen in Psiri, maar in bijna heel Athene is street art te zien. Ik zag street art in Psiri, maar ook in Exarchia, Metaxourgio, Gazi en andere plekken. In mijn blog over de leukste wijken van Athene kun je er meer voorbeelden van zien.
Onderstaande foto maakte ik vlakbij de straat Aiolou waar ook veel leuke tentjes zitten!

leuke-straat-bij-psiri

Meer leuke wijken in Athene 

Hou je wel van een beetje spannende en hier en daar zelfs beetje spooky buurt? Ga dan ook eens naar Exárchia en Metaxourgio. Zoek je juist een chiquere buurt, kies dan voor Kolonáki. Toch liever traditioneel en toeristisch? Plaka blijft ook een picture perfect plek, als je de toeristen weet te omzeilen. Maar mis dan ook het fotogenieke ‘Cycladen-uiterlijk’ van Anafiotika niet! En neem eens een kijkje in Kerameikos of Gazi. Kun je niet meer kiezen of wil je nóg meer wijken ontdekken? Dan raad ik je aan mijn blog ‘de leukste wijken van Athene’ te lezen. Dan krijg je een goede indruk.   

mural-in-psyri

Je ziet de gevolgen van de Griekse crisis, maar gelukkig ook veel nieuwe initiatieven!

street-art-psiri-night

Overnachten in Psiri 

Persoonlijk kan ik je zeker aanraden in Psyri te overnachten. Het is er niet zo duur, het ligt centraal en na een hapje en drankje ’s avonds laat wandel je zo terug naar je overnachtingsadres, zonder nog een metro of taxi te hoeven pakken. Ik logeerde er als vrouw alleen en voelde me veilig in Psiri. Een groot voordeel is dat ook veel bezienswaardigheden gewoon op loopafstand liggen. Ik koos voor St Bjur Suites, vlákbij de metro en in Psiri.  

Lees meer over verblijfsmogelijkheden en -tips in Athene in het blog Overnachten in Athene.

hotel-psiri

Hier zat ik ’s ochtends te ontbijten.

ontbijt-psiri

st-bjur-psiri

Bezienswaardigheden in Athene bezoeken (met leuke tip!)

Uiteraard is het -los van het dwalen door allerlei toffe wijken– ook leuk om de meest bekende bezienswaardigheden te bezoeken. Bezienswaardigheden waar Athene om bekend staat, zoals de Akropolis!

Wil je van te voren tickets voor bezienswaardigheden kopen dan kan dat via de Nederlandse organisatie Tiqets. Skip the line tickets, combinatietickets, er is vanalles mogelijk. Ook voor bijvoorbeeld de hop on hop off bus of originele ervaringen zoals de Olympische Spelen workout 

street-art-in-psyri

Citytrip Athene boeken 

Ga ook op citytrip naar Athene! Ook als je Athene lang geleden al eens bezocht hebt, is het leuk om er weer eens terug te gaan. Voor mij was het ook de tweede keer. Er is zoveel meer te zien en te doen dan alleen de bekende highlights!

Boek je niet graag een losse vlucht en losse accommodatie, maar liever een pakketje? Een citytrip Athene kun je onder andere boeken via: 

taxi-psiri

Reisgids Athene 

Heb je een citytrip Athene geboekt en heb je zin in wat voorpret? Schaf dan alvast een reisgids Athene aan zodat je je nog beter kunt inlezen:

psiri-athene

Psiri of Psyri? 

Is het nou Psyri of Psiri? Of Psirri? Zowel Psyri als Psiri wordt veel gebruikt en heb ik dus bewust doorelkaar gebruikt. Er is niet één schrijfwijze. Google gebruikt vooral Psiri en wil van Psyri elke keer Psiri maken, maar Google Maps gebruikt Psyri en op Instagram zijn er meer hits op #Psyri dan op #Psiri. Vandaar dat ik zelf in mijn eerste blogs over Athene voor Psyri koos, maar de schrijfwijze Psiri lijkt in Nederland de trend.  

street-art-psiri

Meer tips in Griekenland

Ik heb nog veel meer Griekenland-tips voor je, niet alleen in Athene, maar ook op de eilanden. Athene is goed te combineren met een roadtrip op het vasteland, maar ook met de eilanden. Zelf nam ik ook vanaf Piraeus (vlakbij Athene) de boot naar de Cycladen, zoals Mykonos, Santorini of onbekendere Cycladen, maar eilanden dichterbij kan ook.

Meer blogs over street art

Ben je een echte street art liefhebber? Ik schreef meer blogs over street art. Ook op Instagram plaats ik af en toe een mural, maar ik heb er nog veel meer gezien, in zoveel steden, van Napels tot Valencia

Speciaal voor Blue Monday heb ik gisteren nog wat recente blauwe street art bijelkaar gezocht. En hier vind je nog veel meer blauwgetinte foto’s.

murals-in-psyri

Athene, ik hou ervan!

travel-blog-psyri

Alle foto’s in dit blog heb ik zelf gemaakt. Ik bezocht Athene in mijn eentje. 

Ben jij wel eens in Psiri geweest? En wanneer was jij voor het laatst in Athene? 

vliegenzwam

Rood met witte stippen: goede plekken om vliegenzwammen te spotten in Nederland

Rood met witte stippen. De mooiste paddenstoel is en blijft toch wel de vliegenzwam, de ‘fly agaric’ op z’n Engels. Maar waar en wanneer kun je vliegenzwammen spotten? De beste maand om vliegenzwammen te spotten is oktober, maar soms zie je ze ook in november nog.

Vliegenzwammen zijn echter niet in elk bos te vinden en niet overal opvallend aanwezig. Het kan nog een hele zoektocht zijn! In dit blog deel ik de plekken waar ik zelf de meeste vliegenzwammen zag, in drie provincies! Ook lees je meer over de kleur, de vorm en de stippen van de vliegenzwam.

vliegenzwammen-spotten

De vliegenzwam is de bekendste paddenstoel. Met zijn rode hoed met witte stippen valt hij op, maar waar vind je ze en op welke ondergrond?

vliegenzwam-waar

Vliegenzwam, waar te vinden?

Ook al is de beste periode om vliegenzwammen te spotten helaas alweer voorbij (dit blog liep wat vertraging op), met een beetje geluk kun je er misschien nog net ergens één vinden en anders kun je mijn tips mooi alvast voor volgend jaar bewaren!

Heb jij dit jaar op een bepaalde plek veel vliegenzwammen gezien, laat het dan weten bij de reacties. Waar was het en wanneer? Heb je nog nooit met eigen ogen een vliegenzwam gezien (ja, die mensen zijn er!), doe dan volgend jaar je voordeel met dit blog!

waar-op-veluwe-vliegenzwammen-zien

Vliegenzwam

Natuurlijk, er zijn zat andere bijzondere exemplaren paddenstoelen te ontdekken, maar de vliegenzwam (de ‘amanita muscaria’ zoals hij officieel heet) blijft toch wel dé paddenstoel die iedereen graag hoopt tegen te komen in de herfst. Fotogeniek als hij is met zijn rode hoed met witte stippen spreekt hij tot de verbeelding van velen.

In gedachten zie je de kaboutertjes of smurfen er gewoon tussendoor lopen, toch?

bos-met-vliegenzwammen

Rood met witte stippen

Als je de leuke bolle vliegenzwammen ziet, voelt het alsof je ineens verdwaald bent in een sprookjeswereld. In gedachten zie je de kaboutertjes bijna lopen. Of de smurfen. Ja, vliegenzwammen prikkelen de fantasie.

Toen ik half oktober een foto van dit groepje vliegenzwammen op Instagram postte kreeg ik heel veel reacties in mijn DM. Allemaal met de vraag waar ik ze precíes gespot had, bij welke boom zelfs. Ik wilde toen meteen dit blog schrijven, maar nu dan alsnog.

Vorm vliegenzwam

Tot het schrijven van dit blog dacht ik eigenlijk dat er verschillende varianten vliegenzwammen waren: bolvormige vliegenzwammen en grotere, platte vliegenzwammen, maar pas nu ontdekte ik dat ze bol beginnen en later plat worden. Wist jij dat?

Wist je dat de hoed van de vliegenzwam eerst bol is en later plat wordt?

vliegenzwammen

Wanneer kun je vliegenzwammen zien?

Oktober is de beste maand voor het spotten van vliegenzwammen en dan met name de tweede helft van oktober. Onderstaande foto’s maakte ik op 16, 21, 24 en 30 oktober, maar je kunt uiteraard al eerder op zoek gaan. Begin november kun je ze ook nog zien en soms later in november nog, maar oktober is beter.
De herfstvakantie is de ideale periode om vliegenzwammen te spotten!

vliegenzwam-mastbos

Waar groeit de vliegenzwam?

De vliegenzwam kun je op zich bijna overal in Nederland tegenkomen, maar toch zie je ze niet in élk bos. Volgens Wikipedia groeien vliegenzwammen vooral in loofbossen en dan meestal in de buurt van bomen als de berk, de tamme kastanje, de eik, beuk, den of spar. Vaak schijnen ze in de buurt van de peperboleet te staan, dus zie je die dan zit je misschien al warm.

Je ziet de vliegenzwam in de buurt van loofbomen, zoals de beuk en de eik, maar ook bij naaldbomen zoals de spar en de den.

Vliegenzwam op mos

Zelf ontdekte ik dat vliegenzwammen vooral op mos groeien. Op alle drie de plekken die ik noem zag ik ze op een mosachtige ondergrond, maar daarnaast zag ik ze ook bij dennenbomen in Brabant, een kastanjeboom in Den Haag, bij een eik op de Veluwe en gewoon in het gras.

De vliegenzwam doet het goed op mos.

waar-vliegenzwam-veluwe

Vliegenzwammen in Nederland

Oké, genoeg gezwamd, hier mijn tips. Waar in Nederland heb ik de meeste vliegenzwammen gezien? In welke regio, in welk bos of welk natuurgebied moet je zijn?

1. Vliegenzwammen in Brabant

In Brabant zag ik op twee plekken veel vliegenzwammen: in het bekende Mastbos in Breda en op safaripark Beekse Bergen. Nou is Brabant natuurlijk veel meer dan de omgeving van Breda en Tilburg, dus zoek vooral ook zelf naar mooie plekken!

Mastbos (bij Breda)

De meeste vliegenzwammen zag ik zelf in het Mastbos in Breda. Vorig jaar verbleef ik in oktober, samen met mijn moeder, haar man en mijn kinderen, een nachtje in hotel Mastbosch in Breda, direct aan de rand van het Mastbos. We wandelden dus zo het bos in. Ideaal!

Lang zoeken naar vliegenzwammen hoefden we niet. We zagen ze vanzelf. Niet één of twee, maar meerdere, op verschillende plekken in het bos. Platte vliegenzwammen en bolle vliegenzwammen.

foto-vliegenzwam

Boek je rond half oktober een verblijf bij het Mastbos in Breda en ga je lekker wandelen, dan zul je ze vrijwel zeker tegenkomen!

mastbos-vliegenzwam

Hieronder zie je mijn favoriete paddenstoelenfoto van vorig jaar.

bolle-vliegenzwam

Groepje vliegenzwammen in het Mastbos: 9 fly agarics.

vliegenzwammen-mastbos

Soms zijn ze niet (meer) bol, maar bijna hol.

platte-vliegenzwam

Beekse Bergen (bij Tilburg)

Op Safaripark Beekse Bergen (tussen Tilburg, Hilvarenbeek en Goirle), had ik ze niet verwacht (en was ik er totaal niet naar op zoek, ik kwam er immers voor de dieren), maar zag ik er onverwacht ook best veel.

Een jonge meid, ergens eind twintig, sprong als een kind zo blij in het rond toen ze de vliegenzwammen spotte. Helemaal hyper riep ze: ‘Dit heb ik nog nooit gezien, dit heb ik nog nooit gezien! In het écht!’

‘Ohhh, in het ècht! Dit heb ik nog nooit gezien!’

De vliegenzwammen stonden vlakbij de cheetah en de amoertijger, aan de kant van het water. De paddenstoelen staan daar achter een hek, dus het is niet de bedoeling dat je daarover heen klimt zoals het meisje deed. Zelf nam ik de foto’s van achter het hek en zoomde in.

rode-paddenstoel

Vliegenzwammen bij Safaripark Beekse Bergen afgelopen maand.

vliegenzwam-brabant

Vliegenzwammen aan de waterkant. Mooi plaatje al zeg ik het zelf:

vliegenzwammen-in-brabant

Het lijken wel eierkoeken…

vliegenzwammen-in-nederland

Tip: overnacht volgend jaar in of rond de herfstvakantie in een huisje op Beekse Bergen en spot ze misschien zelf ook, naast dieren als tijgers en giraffen spotten natuurlijk, wat nog leuker is!

2. Vliegenzwammen in Gelderland

In Gelderland kun je ook volop vliegenzwammen spotten. Gelderland is een grote provincie met veel natuurgebieden en bossen. Met name op de Veluwe moet het lukken ze te spotten:

Veluwe

Op de Veluwe zijn natuurlijk op veel plekken vliegenzwammen te zien. Zelf zag ik ze tussen Garderen, Kootwijk, Hoog Soeren en Uddel, op loopafstand van Landal Rabbit Hill, dat midden op de Veluwe ligt, maar je vindt ze ook in Nationaal Park de Hoge Veluwe (waar dit leuke huisje vlakbij ligt) en elders op de Veluwe.

Tip: boek hier een huisje op de Veluwe of hier een hotel-overnachting op de Veluwe.

Op de Veluwe is het het hele jaar door mooi!

veluwe-bos-vliegenzwam

Vliegenzwammen op de Veluwe.

veluwe-herfst

3. Vliegenzwammen in Zuid-Holland

Ook al denken mensen soms dat je in de stad of in de Randstad geen vliegenzwammen kunt spotten, het kan wel degelijk hoor! Ze zijn niet altijd makkelijk te vinden, dus wellicht moet je er een paar keer voor op pad, maar ze zijn er zeker, ook in Zuid-Holland en ja, zelfs in Den Haag. Sterker nog, daar zag ik dit jaar de mooiste!

In Park Clingendael zag ik dit jaar de mooiste vliegenzwammen!

Clingendael

Op het randje van Den Haag en Wassenaar ligt Landgoed Clingendael. Ik wandel er vaker en ben er sowieso als de Japanse Tuin open is (op Facebook zie je m’n foto’s van de Japanse Tuin in 2021 en -update- 2022), maar deze herfst ging ik er ook bewust weer op zoek naar vliegenzwammen. Vorig jaar had ik pech, maar dit jaar zag ik er zúlke schattige!

bolle-vliegenzwammen

Alsof ik ineens een paddenstoelendorpje in een sprookjesbos zag!

vliegenzwammen-clingendael

Ik had al een flinke ronde door het bos van Park Clingendael gelopen toen ik ze ineens vlak langs het pad richting speeltuin zag, bij een bruggetje, onder een boom, op het mos. Goed zoeken of gewoon goed opletten loont dus echt, mits je in de juiste periode gaat natuurlijk.

Soms zijn ze lastig te vinden en moet je goed zoeken, maar ze zijn er echt!

Wil je in Den Haag op zoek naar vliegenzwammen dan kun je ook naar het Haagse Bos gaan. Daar zijn ze ook zag ik op Instagram. Update 8 oktober 2022: in het Haagse Bos zag ik ze nog niet, maar in Park Clingendael wel, niet alleen op de plek waar ik ze vorig jaar spotte, maar ook op de speelweide, in het gras! Trap ze dus niet per ongeluk kapot.

Hier zie je foto’s van 8 oktober 2022, in Clingendael. De meeste vliegenzwammen stonden gewoon op de speelweide in het gras! Ook postte ik een foto op Twitter. Op 15 oktober zag ik deze mooie vliegenzwam, weer op m’n favoriete plekje, vlakbij de speeltuin.

Tip: boek eens een overnachting in Den Haag. Er is zoveel te zien en te doen in Den Haag e.o.

4. Vliegenzwammen in de provincie Utrecht

Hoewel ik vaak gewandeld heb in de provincie Utrecht, op verschillende plekken op de Utrechtse Heuvelrug vooral, ben ik ze daar de laatste jaren niet tegengekomen. Vaak wandelde ik er net op een ander moment, wat later in de herfst, dus daar zal het wel aan liggen, want uiteraard kun je ook op de Heuvelrug en elders in het Utrechts Landschap vliegenzwammen spotten.
De bossen op de Utrechtse Heuvelrug zijn sowieso mooi in de herfst, de Kaapse Bossen bijvoorbeeld. Overnacht er eens (zoek hier naar accommodatie), zodat je wat meer tijd hebt en meerdere boswandelingen kunt doen.

Waar in Nederland vind je de meeste vliegenzwammen?

Als je wil weten waar je vliegenzwammen kunt zien, kun je dus naar één van de genoemde bossen gaan, maar dat zijn er slechts enkele van de vele. Je kunt ook op Instagram kijken bij de hashtag #vliegenzwam en dan checken waar de foto gemaakt is. Zo ontdek je nog veel meer bossen met vliegenzwammen.

Tips waar je vliegenzwammen kunt vinden

Behalve op Instagram kijken bij de hashtag #vliegenzwammen kun je ook de website Waarneming.nl raadplegen. Daar staan volop recente foto’s van vliegenzwammen op! Mensen die ze onlangs hebben waargenomen uploaden daar hun foto.

Deel ook vooral jouw tips, van Groningen tot Limburg, van Noord-Holland tot Drenthe, zodat anderen er volgend jaar ook van kunnen genieten.

De meeste vliegenzwammen zag ik zelf bij Den Haag, Breda, Tilburg en op de Veluwe, maar je kunt ze op nog veel meer plekken zien.

Vliegenzwam giftig

Dat de vliegenzwam giftig is weet iedereen hopelijk wel, maar zo niet dan weet je het nu. Heel giftig schijnt hij niet te zijn hoor, maar neem geen risico en houd honden uit de buurt van de vliegenzwam en houd ook kleine kinderen in de gaten, zodat ze deze mooie rood met witte ‘paddenstoelenhuisjes’ niet plukken of opeten!

Zo mooi en aantrekkelijk als hij er uit ziet, zo ‘giftig’ is hij!

Op de website van het gifcentrum kun je lezen dat de vliegenzwam iboteenzuur, muscimol en muscazone bevat en intoxicatie kan veroorzaken. Soms wordt de vliegenzwam bewust gebruikt vanwege de hallucinogene eigenschappen. Dit is echter zeer onverstandig en kan zelfs tot coma leiden, las ik.

De groene knolamaniet (de Amanita phalloides), die ook in Nederland voorkomt, is overigens giftiger. Dit is zelfs één van de giftigste paddenstoelen ter wereld. Ga dus niet zomaar lukraak paddenstoelen plukken in het bos voor een heerlijk home made paddenstoelensoepje.

Tip: bestel hier een paddenstoelengids!

paddenstoelen-niet-plukken

Kapotgetrapte of geknakte vliegenzwam

Helaas zie je, naarmate de herfst vordert, steeds vaker geknakte of kapotgetrapte vliegenzwammen. Let daar dus zelf ook op als je ze gaat spotten of fotograferen, dat je er niet per ongeluk op eentje gaat staan. En laat ook je peuter of kleuter er niet dwars doorheen banjeren, dat is echt zonde!

Let ook op dat je niet op een wit rond bolletje in de grond gaat staan (zoals je hier -klik- onder de linker paddenstoel ziet), want daar groeit nog een vliegenzwam uit!

rood-met witte-stippen

Onderkant vliegenzwam

Is er een vliegenzwam omgevallen dan is de onderkant van de hoed wel mooi te zien. Ook dat is leuk om te fotograferen. Met een spiegeltje kan dit ook, maar pas ook dan op dat je niks kapot maakt.

onderkant-vliegenzwam

Geen vliegenzwam te vinden

Ga je een mooie herfstwandeling maken, zoek dan niet alléén maar naar de vliegenzwam. Ik was er een tijdje ook echt op gefocust en merkte dat ik baalde als ik ze niet zag. De kans dat je ze niet ziet is op veel plekken echter groter dan dat je ze wel ziet, dus geniet ook van al het andere moois.

Andere bijzondere paddenstoelen

Er zijn nog zoveel andere bijzondere paddenstoelen, ook in de gekste vormen en met de felste kleuren. En is de tijd van de vliegenzwammen voorbij dan kleuren de bomen daarna vaak nog op hun mooist, dus is ook dat weer een feest om te fotograferen of te ervaren.

Kom je geen vliegenzwam tegen, wees dan niet teleurgesteld. Let ook op ander moois in het bos!

Vliegenzwammen spotten in 2022

Wil je in de herfst van 2022 de vliegenzwammen niet missen? Houd het dan vanaf begin oktober in de gaten. Half oktober staan ze er echt volop (ook al is het soms even zoeken) en in de tweede helft van oktober zie je ze ook zeker nog. De herfstvakantie is dus een goede tijd om de vliegenzwam te zien.

Vliegenzwammen spotten in de herfstvakantie!

Update 2022: Ze zijn er al! Hier zie je foto’s van vliegenzwammen die ik 8 oktober zag. Deze mooie vliegenzwam zag ik 15 oktober 2022.

Herfstvakantie

Volgend jaar valt de herfstvakantie voor de Regio Noord van 15 oktober t/m 23 oktober 2022, de perfecte tijd voor het spotten van vliegenzwammen! Regio Midden en Regio Zuid hebben vakantie van 22 tot en met 30 oktober 2022. Ook dan kan het zeker nog.

Ook voor jonge kinderen is het leuk om de rood met witte stippen-paddenstoelen te zien.

Overnachten bij een herfstbos

Niet elk bos heeft ze, dus woon je zelf niet in de buurt van een bos waar vliegenzwammen groeien of heb je ze überhaupt nog nooit gezien dan is het des te leuker om een nachtje of weekendje weg te boeken in de buurt van bovenstaande bossen!

Boek een overnachting op één van de genoemde plekken en ga volgend jaar zelf op zoek!

Teken een paddenstoel

Vraag een kind een paddenstoel te tekenen en in te kleuren en 9 van de 10 keer wordt het een rode met witte stippen. Ik testte het even uit bij mijn tieners; mijn dochter tekende inderdaad een paddenstoel met stippen. Mijn zoon tekende er geen stippen op, maar dat is waarschijnlijk omdat zijn favoriete pizza de pizza funghi is, dus die ziet hij vaker.

Kleur vliegenzwam

Hoewel de vliegenzwam meestal rood is, neigt het rood soms een beetje naar donkerroze of oranje. Je kunt dus ook een oranje vliegenzwam tegenomen.

vliegenzwam-oktober

De vliegenzwam is meestal rood, maar donkerroze of oranje kan ook.

oranje-vliegenzwam-mastbos

Stippen vliegenzwam

De stippen van een vliegenzwam zijn wit of een beetje beige gelig en niet zo mooi rond zoals je ze zou tekenen of zoals ze er op kleurplaten van paddenstoelen uit zien, maar het zijn juist eerder puntige stipjes.

stippen-vliegenzwam

De stippen liggen ‘los’ op de hoed en kunnen er bijvoorbeeld door regen af gaan, dus ja, je kunt ook vliegenzwammen zonder stippen tegenkomen. De witte puntjes is eigenlijk het wit wat over is gebleven nadat het oorspronkelijke ‘bolletje’ waarin hij groeide ‘openbarstte’.

vliegenzwam-fotograferen

Oranje vliegenzwam zonder stippen.

oranje-vliegenzwam-zonder-stippen

Soms zijn de stippen eraf of niet zo wit meer.

paddenstoel-mastbos

Boek over paddenstoelen

Wil je meer weten over paddenstoelen, dan kun je een boek over paddenstoelen aanschaffen, zodat je een volgende keer in het bos weet wat voor paddenstoel je ziet. Dat kan het hele jaar door, want ook als zie je in de herfst de meeste paddenstoelen, er zijn er genoeg die je het hele jaar door kunt zien. Speciale apps zijn er ook.

Je kunt een boek over paddenstoelen boek over paddenstoelen aanschaffen of via een app ontdekken wat voor zwam of paddenstoel je ziet.

Vliegenzwammen spotten

Ik fotografeerde al vaker vliegenzwammen, maar toen ik vorig jaar door de coronacrisis minder naar het buitenland kon en meer in Nederland ging wandelen, begon ik er echt lol in te krijgen. Zoals nog steeds in mijn vastgemaakte tweet op Twitter is te lezen, schreef ik bij mijn jaaroverzicht 2020:

“Voorheen bezocht ik verre oorden en nu genoot ik van het fotograferen van paddenstoelen!”

Natuurlijk ga ik nog steeds het liefst op reis, maar vliegenzwammen zoeken en fotograferen is bést een leuk tijdverdrijf.

Vliegenzwam fotograferen

De foto’s in dit blog maakte ik deels met mijn telefoon en deels met mijn fotocamera. Ik ben geen macrofotograaf, maar ik vind het wel heel mooi om dat soort foto’s te zien. Wil je zelf paddenstoelen of vliegenzwammen fotograferen, zoek op Instagram dan ook eens naar foto’s van vliegenzwammen via de hashtag #vliegenzwam of #flyagaric. Dan kom je soms hele mooie foto’s tegen!

Beste tijd voor mooie foto’s

Ik had dit blog een paar weken geleden al online willen zetten, direct nadat ik ze hier in Den Haag gezien had, maar het kwam er niet van. De beste tijd is nu voorbij, maar doe er volgend jaar je voordeel mee en ga op tijd op zoek naar een ‘sprookjesbos’.

Volgend jaar nieuwe ronde nieuwe kansen!

Gelukkig kun je tot die tijd andere mooie momenten in de natuur vastleggen, zoals mistige morgens, een winters sneeuwlandschap, bloesem in het voorjaar, tulpen of hyacinten ook, of heide of een zonsondergang in de zomer.

vliegenzwam-op-mos

Sprookjeswereld

Hou je wel van een sprookjeswereld dan vind je deze plekken misschien ook leuk om te bezoeken. Kleurrijke plekken waar je blij van wordt, die aan een sprookje doen denken of waar je mooie dieren kunt spotten:
Blauw smurfendorp in Spanje
Popeye Village op Malta
Het witte stadje Thorn in Limburg
Een reuzenei aan het Haringvliet
Herten, witte hooglanders en hooglander kalfjes

Heb jij dit jaar vliegenzwammen gezien? Waar zag je ze? In welk bos, park of andere plek heb je de meeste vliegenzwammen gespot? Ik ben benieuwd!

Heb je er een mooie foto van gemaakt en staat je foto op Instagram? Deel dan hieronder de link naar je foto op Instagram als je dat leuk vindt.

bunker-599-doorgezaagde-bunker

Bunker 599: doorgezaagde bunker met steiger aan de Diefdijk (coole fotospot!) 

Bunker 599, beter bekend als ‘de doorgezaagde bunker’, is een supercoole fotospot aan de Diefdijk, op de grens van de provincie Utrecht en Gelderland, vlakbij de A2. Het is niet zomaar de zoveelste bunker die je in Nederland tegen kunt komen. De doorgezaagde bunker is, zoals de naam al zegt, doormidden gezaagd en dat ziet er wel heel bijzonder uit!  

Dat je dwars door de bunker heen kunt lopen is al uniek, maar wat deze plek extra gaaf maakt is het perspectief: zowel vanaf de dijk als op de trap heb je door de gleuf in de bunker heen precies zicht op de steiger met houten palen op het water er direct achter. Een mooi effect!  

mooie-instagram-fotospot

De doorgezaagde bunker is een coole fotospot!

bunker-599-fotospot

Doorgezaagde bunker 

In dit blog lees je waar de doorgesneden bunker precies te vinden is en hoe je er kunt komen, maar ook kort iets over WOII, de Waterlinie en waarom de bunker is doorgezaagd. Tussendoor laat ik je natuurlijk m’n foto’s van de doorgezaagde bunker zien. Op enkele foto’s staan deelnemers van de instameet, zoals hieronder.  

eliane-roest-foto-followmyfootprints

Waar staat de doorgezaagde bunker? 

De doorgezaagde bunker ligt aan de Diefdijk in Zijderveld, precies in de driehoek Vianen, Leerdam en Culemborg, vlakbij de snelweg. Wie op de A2 wel eens tussen knooppunt Everdingen en knooppunt Culemborg in de file heeft gestaan kent ‘m waarschijnlijk wel!  

De bunker ligt precies tussen knooppunt Everdingen en knooppunt Culemborg.

A2-bunker

Bunker 599  

De doorgezaagde bunker wordt ook wel de doorgesneden bunker of gespleten bunker genoemd, maar officieel heet hij ‘bunker 599’. De bunker is onderdeel van een reeks bunkers die samen de Diefdijklinie vormen. Als je over de Diefdijk rijdt zie je de andere bunkers ook liggen.  

Bunker 599 langs de Diefdijk.

doorgesneden-bunker-diefdijk

Diefdijk 

De 23 (!) kilometer lange Diefdijk is een stukje typisch Hollands landschap. De Diefdijk kent een rijke geschiedenis en stamt zelfs al uit de middeleeuwen! De dijk werd in 1277 aangelegd als binnendijk om het achterliggende gebied droog te houden bij wateroverlast in de Betuwe.  

diefdijk

Nieuwe Hollandse Waterlinie 

In de negentiende eeuw werd de Diefdijk onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De dijk beschermde steden in de buurt tegen invallen van vijanden. Dit deden ze door een strook land onder water te zetten. De Nieuwe Hollandse Waterlinie was dus een militaire verdedigingslinie die een groot gebied verdedigde waaronder Utrecht, Muiden en Gorinchem.   

Bunker 599 is één van de vele overgebleven betonwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Tegenwoordig kun je verschillende plekken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie bezoeken en dus ook de Diefdijk met de bunkers en in het bijzonder de doorgezaagde bunker 

doorgezaagde-bunker

Doorgezaagde bunker bezoeken 

Na ons bezoek aan Fort Everdingen niet ver er vandaan (ook een must!) was de doorgezaagde bunker de laatste stop tijdens onze instatour ‘Tussen Lek en Linge’. Met onze speciaal voor deze dag gecharterde bus waren we er snel.  

Heel onverwacht stond daar onderaan de dijk ineens de doorgezaagde bunker al. De chauffeur parkeerde de bus langs de weg en bovenaan de dijk stapten we uit. 

Bunker langs de A2 

Wat ik me van te voren niet gerealiseerd had, was dat de bunker zo dichtbij de snelweg ligt. Op foto’s van de doorgezaagde bunker zie je de A2 meestal niet in beeld, dus was het bij aankomst toch even schrikken. Ik had er een hele andere voorstelling bij! Toch is het de kunst er alsnog iets moois van te maken, want een bijzonder object is het zeker. Ik vond het echt heel gaaf om hier te fotograferen!  

bunker-bij-snelweg

Kijk gewoon niet naar de snelweg, maar iets meer naar rechts.

diefdijk-bunker

Bijzondere fotoplek 

De zon stond al laag, wat een mooi licht opleverde. Vliegtuigsporen maakten tekeningen in de blauwe lucht, een zwerm vogels of ganzen vloog voorbij en in de verte zweefden luchtballonnen boven de boomtoppen. Hoe idyllisch wil je het hebben? Ik kreeg er bijna een Nils Holgersson-gevoel bij en verlangde ernaar de wereld van bovenaf te bewonderen. 

tussen-lek-en-linge-luchtballon

Bunkers uit de oorlog 

Als we vanaf de dijk de trap naar beneden lopen worden we uit de droom gehaald: 1940 staat er met koeienletters op de doorgezaagde bunker. Weg idylle. We worden teruggeworpen naar het begin van de oorlog. Nee, in het verleden was een bunker niet een plek waar je voor je lol naartoe ging.   

Wanneer werden de bunkers gebouwd?

bunker-uit-oorlog

Schuilplaats in WOII 

Net als de andere bunkers aan de Diefdijk was bunker 599 het tijdens de Tweede Wereldoorlog een plek om te schuilen. Niet alleen bunker 599 maar de hele reeks bunkers tezamen diende destijds als groepsschuilplaats. Moet je je voorstellen dat je hier met een groep moest schuilen, in de oorlog…  

De Diefdijklinie fungeerde in WOII als groepsschuilplaats.  

binnenkant-bunker

Perspectief 

Ons perspectief is anders. We focussen ons weer op waar we voor gekomen zijn: fotograferen! Niet alleen omdat de bunker is doorgesneden, maar ook vanwege de groene dijk, de trap, de steiger, de palen en het water kun je hier geweldige foto’s maken.

Als je exact recht voor de bunker staat (in het midden) heb je precies door de spleet heen de steiger mooi in beeld en omgekeerd zie je als je vanaf de steiger weer terug naar de bunker loopt de trap er juist mooi tussen.  

instameet-tussen-lek-en-linge

Bunker en steiger fotograferen 

Vanaf verschillende kanten kun je de doorgezaagde bunker en de steiger zo dus heel gaaf vastleggen. Van bovenaf met de trap naar de bunker erbij, van iets lager, met de steiger direct in het verlengde van de bunker, de steiger met de houten palen op zich, maar ook andersom: de bunker vanaf de steiger gezien en de trap vanuit de bunker gezien.  

De steiger erbij maakt er een extra fotogenieke plek van.

instagrammers

Bunker 599 fotograferen 

Ondertussen staat onze groep te popelen om mooie foto’s te maken. De drones worden gepakt (je hoeft tegenwoordig geen Nils Holgersson meer te zijn om het landschap van bovenaf te kunnen bewonderen) en camera’s en smartphones maken overuren. 

De één wandelt door de snede, de ander doet een spreidstand en weer een ander kruipt in één van de openingen. Of je nou een originele foto, een gewoon een kiekje of het perfecte plaatje wil maken, hier kan het.  

Het is een bijzondere plek waar je als fotograaf kunt experimenteren met perspectief en compositie.

Steiger bij bunker 

Omdat ik niet te veel anderen op de foto wil hebben en zelf niet per se in beeld hoef (waar ik achteraf toch een beetje spijt van heb), wandel ik eerst even naar de steiger. Ik maak hink stap sprongen tussen eenden-, vogel- of ganzenpoep en probeer mijn telefoon niet te laten vallen.  

Een mooi plaatje van de palen mag natuurlijk niet ontbreken. Daarna loop ik weer naar boven, om de bunker vanaf de dijk in beeld te zetten.  

bunker-met-steiger

Hartvormige paraplu 

Eén deelneemster heeft een hartvormige paraplu bij zich die het –zeker in combinatie met haar gele regenjas- natuurlijk goed doet op de foto. Op mijn foto’s houdt ze de rode paraplu ingeklapt, maar op Instagram verschijnt er vast nog wel één waarop je haar met opengeklapte paraplu ziet. 

De bunker en de steiger zijn een super instagrammable plek!

diefdijk-bunker-599

Instagrammable plek 

Hoe dan ook, de doorgezaagde bunker moet je gezien hebben! Zeker als je graag fotografeert! Of je nou een amateur- of serieuze Instagrammer bent (leuk, volg je me al?), een architectuurfotograaf of een landschapsfotograaf, hier kun je naar hartenlust experimenteren. Ook voor modeshoots of bruidsfoto’s is het een bijzondere plek! Kijk maar bij de hashtag op Instagram (en like deze foto dan ook even).  

var bol_sitebar_v2={“id”:”bol_1634205385252″, “baseUrl”:”partner.bol.com”,”productId”:”9200000023063851″,”familyId”:”9200000023063851″,”siteId”:”30549″,”target”:true,”rating”:true,”price”:true,”deliveryDescription”:true,”button”:true,”linkName”:”Gadget%20-%20Heart%20Umbrella”,”linkSubId”:”bunker”};

Wil je ook een hartvormige paraplu? Ze zijn er ook in andere kleuren! Zwart, wit of blauw bijvoorbeeld. Oranje is ook mooi voor de herfst, in een gekleurd herfstbos!

bunker-fotograferen

Bucketlist 

Toen ik met mijn blog over vestingsteden in Nederland bezig was en me in de waterlinies verdiepte kwam ik de doorgesneden bunker ook al tegen. Ik had ‘m in 2020 al eens op mijn lijstje gezet met plekken die ik nog wilde bezoeken, maar omdat het met het OV nogal een mijl op zeven was stelde ik het steeds uit. 

Lees ook: Terugblik 2020: waar was ik?

Instameet Tussen Lek en Linge 

Ik kon mijn geluk dan ook niet op toen ik het programma zag van een instameet waar ik afgelopen zaterdag voor was uitgenodigd. Voor wie niet thuis is in de wereld van Instagram: een instameet is een samenkomst van Instagrammers (fotografen, bloggers of andere influencers) die samen op pad gaan om mooie plaatjes te schieten of -beter gezegd- de meest prachtige foto’s. Puur uit passie of echt als professie.  

natuur-tussen-lek-en-linge

Onbekende foto hotspot 

Ook al kent een enkeling deze bijzondere bunker al, het viel me op dat veel mensen in mijn omgeving (ook in mijn online omgeving) ‘m nog níet kenden. Ook de meeste reisbloggers niet, zelfs niet van ‘al eens voorbij hebben zien komen’.

Misschien ben jij één van die mensen voor wie het bestaan van deze bunker ook nieuw is. Hopelijk heb ik je met dit blog geïnspireerd er eens te gaan kijken of zelf mooie foto’s te gaan maken. 

Is de doorgezaagde bunker nieuw? Nee, bunker 599 is in 2010 doorgezaagd en al vele jaren te bewonderen.

Bunker bij zonsondergang of zonsopkomst 

Vooral als je van fotograferen houdt zul je het leuk vinden. En met elk type weer is het weer anders! Donkergrijze onweersluchten of mooie wolkenpartijen kunnen de bunker ook bijzonder maken. Of mist! Een steiger in de mist is natuurlijk sowieso al magisch. En dan die bunker erbij…

Vlak voor zonsondergang (zoals in ons geval) is altijd een mooi moment, direct erna vaak ook. Of ga er eens naartoe met zonsopkomst! 

doorgezaagde-bunker-diefdijk

Project van RAAAF 

Misschien vraag je je af hoe de bunker is doorgezaagd en wie er achter zit. Opdrachtgever voor het doormidden zagen van de bunker was de gemeente Culemborg, maar het project is uitgevoerd door RAAAF / Atelier de Lyon.

De bunker is niet puur doorgezaagd en vervolgens opzij geschoven, maar er is echt een flink stuk uit. Het doorzagen duurde 4 weken.  

Het doorzagen van de bunker duurde 4 weken!

Waarom is de bunker doorgesneden?

Waarom hebben ze het gedaan? Letterlijk om een inkijkje te geven. Op de website van RAAAF staat: ‘Door één keer het binnenste van de bunker (groepsschuilplaats) te laten zien ontstaat een andere kijk op de 700 nog overgebleven betonwerken.’ 

Het laat mensen op een andere manier naar een bunker èn naar de omgeving kijken. 

Op de foto hieronder heb ik met een stippellijn aangegeven welk deel uit de bunker gezaagd is. De bunker die je op de foto ziet is één van de andere bunkers vlakbij. Bunker 599 ligt ietsje verder, aan het water, maar had oorspronkelijk dezelfde vorm. 

doorgesneden-bunker

Rijksmonument 

‘Met het doorzagen van de schijnbaar onverwoestbare bunker 599 werd het monumentenbeleid van Nederland ter discussie gesteld’, las ik. Toch werd dit tot dan toe gemeentelijke monument juist ná het doorzagen tot Rijksmonument verklaard. 

Eén van de doelen van dit bijzondere project was het toegankelijk maken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, zodat juist ook het grote publiek het kan ‘beleven’.  

Wist je dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie dit jaar zelfs is toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van Unesco?

Maak een ommetje naar bunker 599

Rij je nou vaak over de A2, maar heb je de bunker nog nooit gespot let er dan eens op, maar… blijf alsjeblieft wel ook op het verkeer letten! Rij liever een keertje om en bewonder ‘m van dichtbij, dat is veiliger en mooier.  

Neem er wat langer de tijd voor, rijd een mooie route binnendoor en ontdek wat meer van deze typisch Hollandse regio ten zuiden van Utrecht, tussen de Lek en de Linge.  

bunker-599

Weg van de snelweg…

zijderveld

Adres Bunker 599  

De doorgezaagde bunker ligt hier (zie Google Maps):   

Diefdijk 5 
4122 KP Zijderveld 

Hij ligt vlakbij de A2 aan het water (en vlakbij nog een ànder meertje met de naam De Waai). Zijderveld ligt in de gemeente Vijfheerenlanden waar ook Leerdam en Vianen onderdeel van uit maken.  

De Diefdijk behoort tot het gebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

bunker-599-diefdijk

Parkeren bij doorgezaagde bunker

De parkeermogelijkheden bij de bunker zijn beperkt. Rijd je het pad aan de kant van de doorgesneden bunker naar beneden dan zie je een parkeermogelijkheid, niet bij de boerderij die je hieronder ziet, maar aan de andere kant van de dijk, dus als je met je gezicht naar de bunker staat links. Daar zijn een paar parkeerplaatsen èn zelfs nog een bunker.

Is er geen ruimte meer en parkeer je bovenaan de Diefdijk, wees dan wel voorzichtig. Het is niet echt een fijne plek om je auto neer te zetten en zou ik dus afraden.   

diefdijk-boerderij

Pas op! 

Zeker met kleine kinderen is het oppassen geblazen bovenaan de dijk, zeker als er een auto hard over de dijk aan komt rijden. Blijf dus niet langer dan nodig boven aan de trap staan als er veel verkeer langskomt. En ook op de steiger is het oppassen geblazen natuurlijk als je met een dreumes, peuter of kleuter bent. 

palen-bunker

Openbaar vervoer naar doorgezaagde bunker 

Met het openbaar vervoer naar bunker 599 is niet echt handig. Er komt geen bus in de buurt, dus je moet altijd nog een behoorlijk stuk lopen. Op zich is dat niet erg natuurlijk, maar ideaal is het niet.  

Als je de trein naar Utrecht Centraal neemt kun je vanaf Utrecht of Vianen bus 85 richting Leerdam nemen en uitstappen in Zijderveld. Vanaf daar is het nog ongeveer een half uur lopen. 

wandeling-diefdijk

Wandelen naar de doorgezaagde bunker 

Stel je je er juist op in dat je gaat wandelen of kom je juist deze kant op voor een mooie wandeling, zoek dan een mooie route uit. Etappe 16 van LAW het Waterliniepad gaat grotendeels langs de Diefdijk en komt ook langs de doorgezaagde bunker. De gehele route van deze langeafstandswandeling is maar liefst 350 kilometer.  

bunker-bij-water

Wandeling langs bunker 599

Zoals je op het paaltje hieronder ziet is er ook een klompenpad dat langs de bunker komt. Een kaartje van Klompenpad Goilberdingerpad vind je hier. Of kijk eens bij Wandelnetwerk Rivierenland. Doe je deze wandeling dan kun je Culemborg, Fort Everdingen en de Diefdijk met de doorgezaagde bunker combineren.  

Maak een mooie wandeling naar de doorgezaagde bunker!

wandelen-rivierenland-waterliniepad

Op de fiets naar de doorgezaagde bunker 

Woon je niet zo heel ver van de bunker vandaan of ben je in deze regio op vakantie? Pak je fiets of huur er één en maak een mooie fietstocht. Op verschillende plekken in de omgeving zag ik borden met routes. Fiets bijvoorbeeld de fietsroute Lexmonds Ommetje of doe de fietstocht Tussen Lek en Linge.

weg-in-eigen-land

Overnachten in de buurt van de doorgezaagde bunker 

Wil je in de buurt van de bunker overnachten zodat je er ’s avonds of juist ’s ochtends vroeg kunt fotograferen? Aan de Diefdijk liggen verschillende B&B’s. Vooral bij Schoonrewoerd, Beesd en aan de kant van Leerdam vind je er best veel. Ze staan niet allemaal op Booking.com, maar deze wel:  

Gasterij Het Oude Posthuys in Leerdam (op 1 van m’n foto’s hieronder, waarop je ook deze werkelijk prachtige kerk ziet liggen) 
B&B De Lange Mouwen in Beesd  
Water Meadow Cottage in Schoonrewoerd   
B&B Raafjeshof in Culemborg
Magnificent Farmhouse in central Holland  

schoonrewoerd

Slaap eens een paar nachtjes op het platteland of kies voor kleine steden als Vianen of Leerdam.

gasterij-het-oude-posthuys

bunker-bij-water

Natuurhuisje in de buurt 

Natuurhuisjes vind je ook in deze omgeving. Kies bijvoorbeeld voor een eenvoudig natuurhuisje bij de Diefdijk (B&B Diefdijk) of een pipowagen van 80 euro per nacht. Of ga voor een boshuisje in de buurt van Leerdam. Of dit leuke natuurhuisje in Leerdam. Dit huisje met grote tuin in Gellicem ligt ook in die regio. Net als deze in Acquoy.

En wat dacht je van dit appartement in een voormalige koeienstal bij de rivier de Lek? Of dit leuke natuurhuisje op een landgoed in Hagestein? Of deze tipi in Lexmond, wat verder weg? Ook leuk: dit natuurhuisje aan het water, niet ver van Everdingen. Tip: deze is nog vrij in de herfstvakantie!

waterrijk-gebied

De Waai en Schoonrewoerdse Wiel

Deze foto’s van De Waai en Wiel van Bassa nam ik -rijdend- vanaf de Diefdijk en zijn bij mijn weten níet van een verhuuraccommodatie. Het ‘meertje’ Wiel van Bassa (hieronder) wordt ook wel Schoonrewoerdse Wiel genoemd en is ontstaan door een doorbraak van de Diefdijk. 

wiel-van-bassa

Een waterrijk gebied…

de-waai

Blijf eens overnachten tussen Lek en Linge!

tussen-lek-en-linge

Verblijf je wat langer in deze omgeving ontdek dan ook Fort Everdingen, Leerdam Glasstad en Vrijstad Vianen. Wandel of fiets door typisch Hollands landschap.

doorgezaagde-bunker-599

Tussen Lek en Linge 

Het gebied tussen Lek en Linge ligt ten zuiden van Utrecht en Nieuwegein en ten westen van Rivierenland en de Betuwe. Het is de provincie Utrecht, maar de provincies Zuid-Holland, Gelderland en Brabant zijn ook niet ver weg. De bunker ligt precies op het randje van Gelderland en Utrecht.  

Onderweg zagen we veel fruitbomen, dus ook in het voorjaar is de Lingestreek prachtig als de bloesem in bloei staat!

Iets verder weg vind je ook nog Zaltbommel, evenals Gorinchem, Bergen op Zoom, Schoonhoven en Nieuwpoort, allemaal plaatsen die ik dit jaar bezocht heb en waar je hopelijk binnenkort meer over zult lezen. Een aantal steden kwam in mijn blog over leuke vestingstadjes in Nederland al aan bod.  

instagram-hotspot

Ik bezocht de doorgezaagde bunker tijdens een instameet die georganiseerd werd door Eliane Roest (op de foto hierboven), in samenwerking met Hey Honeyguide, Leerdam Glasstad en Vrijstad Vianen.

Alle foto’s in dit blog maakte ik zelf, met mijn oude iPhone XR

instameet-nederland

Was jij al eens in dit gebied tussen de Lek en de Linge geweest? En wist je überhaupt van het bestaan van deze doorgezaagde bunker af? 

mooiste-vestingstadje

Vestingsteden in Nederland: de leukste en mooiste vestingstadjes van Nederland

Mooie vestingstadjes? Ik ben gebóren in een vestingstad! Nog steeds kun je daar de oude vestingwerken zien. Meerdere forten, zowel in als om de stad, verklappen het historisch belang en ademen nog altijd een middeleeuwse sfeer. Leuk om in zo’n vestingstadje rond te wandelen!

Niet alleen daar, maar ook in andere mooie vestingsteden zijn nog steeds stadswallen, singels, bastions en verdedigingswerken uit vroeger tijden te zien, wat dit soort vestingstadjes altijd een beetje een magisch sfeertje geeft. Samen met een oude binnenstad met gezellige straatjes zijn ze daarom extra interessant om te bezoeken.

Wat zijn leuke vestingstadjes?

mooiste-vestingstadjes-van-nederland

Mooiste vestingstadjes van Nederland

In het kader van de door de ANWB uitgeroepen verkiezing ‘Allermooiste vestingstad van Nederland’ besloot ik eindelijk het artikel af te schrijven waar ik in januari al aan begonnen was: een blog over mooie vestingsteden in Nederland. Wat zijn de leukste en mooiste vestingstadjes? In welke vestingstadjes gaan geschiedenis en gezelligheid perfect samen? Kortom, welke vestingstadjes moet je echt bezoeken? Je leest het hier!

Vestingsteden in Nederland

Van de meer dan 25 vestingsteden die ik in dit blog noem heb ik er 20 zelf bezocht (niet specifiek voor mijn blog maar meestal privé, in familieverband), maar er staan er ook een paar in die ik nog wil bezoeken. En jij waarschijnlijk ook!

Je leest eerst iets over vestingsteden in het algemeen en daarna zie je in welke mooie vestingstadjes ik zoal verdwaalde, zowel in het verleden als recent! Vestingstadjes in Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Friesland en andere provincies.

mooiste-vestingstadjes

Vestingstadjes vanuit de lucht

Vestingsteden zijn vaak makkelijk te herkennen, vooral van bovenaf! Kijk je in Google Maps of Google Earth dan valt de karakteristieke hoekige vorm van veel oude vestingsteden meteen op. Zo’n stervormige vesting is supergaaf om te zien! Zoom in Google maar eens in op vestingstadjes als Bourtange en Naarden-Vesting en je ziet het meteen.

Zelf heb ik er ook een aantal vanuit de lucht gefotografeerd, vanuit het vliegtuig! Vooral Brielle (hieronder) en Hellevoetsluis (nog iets verder naar onderen) zijn op mijn luchtfoto’s mooi te zien! Sommige stadjes, zoals Hulst en Willemstad, vind ik ook een beetje op een zonnebloem of een waterschildpadje lijken.

Eigenlijk moet je een vogel zijn om vestingsteden op hun mooist te zien!

brielle-luchtfoto

Stervormige steden

Ook in het buitenland vinden ze de stervormige vestingsteden prachtig. CNN Travel bejubelde de ‘star shaped cities’ al eens en omschreef ze als volgt: ‘like snowflakes viewed through a magnifying glass’, als sneeuwvlokken onder een vergrootglas. En zo is het; vergelijk een sneeuwkristal maar eens met een vestingstad! Toch zijn ook vestingsteden zonder stervorm de moeite waard.

Steden in de vorm van een ster of ijskristal. Gaaf!

hellevoetsluis-luchtfoto

Waterlinies

Veel vestingsteden waren onderdeel van een groter geheel en vormden vroeger met elkaar één grote verdedigingslinie. Nederland telde meerdere van dit soort waterlinies. Denk maar aan de Stelling van Amsterdam (wat op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat), de Oude Hollandse Waterlinie, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Zuiderwaterlinie.

waterlinie-ommetje

In veel vestingstadjes, zoals Nieuwpoort hierboven, kun je waterlinie ommetjes over stadswallen wandelen.

Wat maakt vestingsteden aantrekkelijk?

Wandelend door vestingsteden en versterkte stadjes zie je vaak nog oude stadsmuren, stadspoortenforten, grachten, bolwerken, kanonnen, bastions en andere overblijfselen uit de roemruchte geschiedenis van vestingsteden. Hierdoor spreken dit soort plekken ultiem tot de verbeelding. Vestingsteden ‘hebben’ vaak iets. Ze hebben een speciale aantrekkingskracht.

Steden van nu met de sfeer van weleer!

mooie-vestingstad-woerden

Beschermd stadsgezicht

In tientallen vestingsteden zijn bijzondere plekken of overblijfselen uit het vestingverleden opgeknapt en tot beschermd stadsgezicht gemaakt, waardoor we weer kunnen wandelen over stadswallen, kiekjes maken bij kanonnen en luisterend naar spannende verhalen kunnen verdwalen in het verleden.

Vestingsteden dienen niet langer om vijanden buiten te houden. Opgeknapte stadjes willen je juist als vriend verwelkomen. Ja, vestingstadjes bezoeken is ‘in’, ook de allerkleinsten.

allermooiste-vestingstadje

Dit is het Friese Sloten, een pittoresk vestingstadje.

leukste-vestingstadje

Hoeveel vestingsteden zijn er?

Toen ik bedacht had dit blog te schrijven kwam ik uit mijn hoofd tot hooguit 10 vestingstadjes, maar volgens de ANWB zijn het er meer dan 160 en ook op Wikipedia zag ik een lange lijst met vestingsteden en gefortificeerde steden. Van sommige kleinere (en zelfs ook grote!) steden die ik bezocht heb, wist ik niet eens dat het vestingsteden waren of dat ze dat waren geweest.

Behalve bekende vestingsteden zijn er ook veel leuke ‘onbekende’ vestingstadjes.

Verkiezing allermooiste vestingstad

Voor de verkiezing ‘Allermooiste vestingstad van Nederland’ heeft de ANWB 40 vestingstadjes op de longlist gezet die aan een aantal criteria moesten voldoen. Zo moeten de vestingsteden een beschermd stadsgezicht hebben, met duidelijk aanwezige wallen (die heb ik ook, haha), muren en/of poorten. Ook dingen alleen vestingstadjes mee met maximaal 40.000 inwoners en een duidelijke stedelijke structuur. En -last but not least- het moet leuk zijn om het stadje voor recreatieve doeleinden te bezoeken, als kort uitje of als originele stedentrip in eigen land.

vestingstadje-friesland

40 mooie vestingsteden

Op basis van die criteria dingen de volgende (kleinere) vestingsteden mee naar de titel mooiste vestingstad van Nederland: Bourtange en Delfzijl (in de provincie Groningen), Dokkum, Franeker, Harlingen en Sloten (in de provincie Friesland), Coevorden (in Drenthe), Buren, Culemborg, Elburg, Zaltbommel, Zutphen en Hattem (in Gelderland), Blokzijl, Hasselt en Kampen (in Overijssel), Oudewater, Wijk bij Duurstede, Woerden (in de provincie Utrecht), Enkhuizen, MedemblikNaarden, Weesp (in Noord-Holland), GorinchemNieuwpoort, Schoonhoven en Brielle (in Zuid-Holland), Hulst, Aardenburg, Sluis, Tholen, Veere, Zierikzee (in Zeeland), Grave, Heusden, Ravenstein, Willemstad, Woudrichem (in Noord-Brabant) en Stevensweert en Sittard (in Limburg).

De mooiste vestingstadjes per provincie!

Zelf bezochte vestingsteden

Van bovenstaand lijstje met vestingstadjes van de ANWB heb ik er tot nu toe 14 echt bezocht en zag ik er 3 mooi vanuit de lucht, maar een paar staan er nog op de planning en los van het lijstje van ANWB zag ik nog meer vestingsteden! In sommige stadjes kwam ik als kind heel vaak, andere bezocht ik later pas. Vestingstad Schoonhoven (op de foto hieronder) bezocht ik afgelopen weekend pas.

vestingstadjes-reisblog

Grote en kleine vestingsteden

Behalve leuke kleine(re) vestingsteden die vaak heerlijk dorps aandoen, bezocht ik ook een aantal grote vestingsteden. Veel grote steden in Nederland waren vroeger namelijk ook een vestingstad! Deze steden zijn officieel geen vestingstad meer, maar wel zijn er nog steeds vestingwerken te zien. De grotere vestingsteden (zoals Leiden, op de foto hieronder) komen in een apart blog aan bod anders werd het te veel. In dit blog gaat het om mooie kleine(re) vestingstadjes.

vestingsteden-nederland

25+ mooie en leuke vestingstadjes

Hieronder vertel ik –in willekeurige volgorde!– welke 25 vestingsteden leuk zijn om een dagje naartoe te gaan. Het ene stadje is leuk voor een paar uurtjes, het andere voor een heel weekend. Het zijn vooral vestingsteden uit het lijstje van de ANWB, maar ook andere plaatsen die zich als vestingstad profileren. Tussendoor en aan het eind noem ik leuke overnachtingsadressen in of om een vesting of zoek zelf naar hotels, B&B’s of originele accommodatie.

Er komen in elk geval genoeg leuke plekjes aan voor wie de komende maanden weer in eigen land op pad wil! In de zomer of gewoon nu -in de meivakantie- al!

Lekker eropuit in eigen land. Allemaal leuke kleine stadjes om deze zomer te bezoeken!

vestingstadje-sloten

1. Weesp

Ik begin met het gezellige stadje Weesp, de stad waar ik geboren ben! Weesp is een mooi vestingstadje op de grens van Noord-Holland en Utrecht. Het ligt prachtig aan de rivier de Vecht, wat in het verleden een belangrijke vaarroute was.

Vestingstad Weesp heeft twee mooie ronde forten. Op m’n foto’s zie je het Torenfort aan de Ossenmarkt, waar je vanuit het centrum zo naartoe wandelt. Wandel ook zeker lekker door de gezellige straatjes van Weesp, langs mooie oude huizen. De historische binnenstad van Weesp telt namelijk ruim 200 rijksmonumenten, waaronder mijn geboortehuis. En misschien herken je wel plekjes uit de serie ‘De K van Karlijn’, wat in Weesp is opgenomen.

Ook molens horen bij Weesp. Van de tien molens die Weesp vroeger telde zijn er helaas nog maar drie over. De molens werden gebruikt om mout te malen voor de florerende bier- en jeneverindustrie. Ja, ja, Weesp is weliswaar een vestingstad, maar ook de stad van bier, jenever, cacao en Weesper moppen! Proef dan ook zeker een Wispe in de brouwerij in de Laurentiuskerk of drink gezellig een drankje op één van de vele terrassen bij de sluis of aan de Vecht.

Maak ook een fietstocht naar Fort Uitermeer en het dorpje Nigtevecht, waar ik lang gewoond heb. Vanuit Nigtevecht en het Fort bij Nigtevecht kun je bovendien nog door het Gein naar het fort bij Abcoude en naar Abcoude fietsen. Of wandel het liniepad van Natuurmonumenten.

Wil je weten wat je verder allemaal kunt zien en doen in Weesp? Wacht dan mijn blog over Weesp af met nog veel meer foto’s! Of zorg dat je me op Facebook volgt, dan zie je ‘m binnenkort voorbijkomen.

 Lees ook: Een wandeling door Weesp, terug naar het verleden in mijn geboortestad.

mooi-vestingstadje-weesp

weesp-gezellig-vestingstadje

Lees ook: Wat te doen in Weesp?

wat-te-doen-in-weesp

torenfort-weesp

fort-weesp

brouwerij-in-kerk-weesp

De bierbrouwerij in de Laurentiuskerk.

wandelen-bij-weesp

Wandelen en varen bij Weesp

huisje-op-boot-weesp

Wat Weesp ook aantrekkelijk maakt is de ligging. Weesp ligt dichtbij Amsterdam (met de trein ben je er zo!) èn de Gooi & Vechtstreek.

2. Naarden-Vesting

Niet ver van Weesp ligt Naarden. Naarden-Vesting is echt een prachtig vestingstadje met de zo typerende stervorm met zes bastions en staat bekend als één van de best bewaarde vestingsteden van Nederland. De stad is uniek vanwege het dubbele stelsel van wallen en grachten wat op de kaart goed te zien is.

Naarden is één van de best bewaard gebleven vestingstadjes. Samen met Weesp moest Naarden de stad Amsterdam beschermen.

Ook al kwam ik in mijn jeugd wekelijks voor wedstrijdzwemmen in Naarden en is mijn vader (van wie deze foto is die in MILT Magazine stond) er in 2012 met zijn huidige vrouw getrouwd, ik wil er zeker weer eens terug om de vesting en het museum rustig te bekijken en een duik te nemen in de roemruchte geschiedenis van Naarden. Los van het vestingmuseum is de Grote Kerk bezienswaardig en ook het Arsenaal van Jan des Bouvrie is een tip! Wil je wandelen in Naarden-Vesting, volg dan deze wandelroute in Naarden.

Vroeger nam ik wekelijks een duik in Naarden, nu zou ik de roemruchte geschiedenis wel weer eens in willen duiken.

naarden-vesting-vestingstad

3. Muiden

Ook een erg gezellig plaatsje, met name in de zomer, is Muiden. Vestingstad Muiden ligt op het punt waar de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam samenkomen. Aangezien Muiden vlakbij Weesp en Nigtevecht ligt kwam ik er in mijn jeugd vaak. Uitgaan bij Ome Ko was een tijdje vaste prik, maar met mooi weer is het op de terrasjes bij de grote sluis ook leuk!

Op Forten.nl staat een mooie zin over Muiden: ‘Het unieke karakter van Muiden heeft ervoor gezorgd dat koningen, kasteelheren, dichters en schrijvers zich door de eeuwen heen aangetrokken voelden tot de vesting.’ Als bezoeker zul je je er ook toe aangetrokken voelen. Niet alleen vanwege het mooie Muiderslot, (wat een erg leuk uitje met kinderen is zodra het weer kan!), maar ook gewoon om rond te wandelen, lekker langs de haven met prachtige zeilschepen, of om er naartoe te fietsen langs de Vecht. Vog je graag een bepaalde route? Doe dan deze wandelroute door Muiden.

Fiets de Fortenlandroute (die ook Naarden-Vesting aandoet) of verken al fietsend mooie dorpjes als Nigtevecht (met onderweg onder andere Fort Uitermeer), Vreeland en Loenen aan de Vecht. In al deze plaatsjes is het leuk in de zomer, met de vele bootjes, bruggen, terrasjes en mooie huizen.

Heb je de tijd neem dan ook zeker de boot naar Forteiland Pampus. Dit bijzondere eiland staat op de Erfgoedlijst van Unesco èn nog steeds op mijn bucketlist!

Met mooi weer is het goed toeven in dit havenplaatsje. Onderstaande foto’s maakte mijn vader Henny Miltenburg onlangs even omdat ik er geen recente van heb, terwijl ik er tientallen keren was. Het zonnetje en de terrasjes moet je er even bij denken.

muiderslot-boot

Het Muiderslot, zeilschepen, de sluis en straks weer gezellige terrasjes.

centrum-muiden

muiden-sluis

kleine-vestingstadjes

muiden

Tip: boek een natuurhuisje in Naarden, Weesp of Muiden.

vestingstadjes-nederland

4. Woerden

De strategisch gelegen en stervormige vestingstad Woerden was het hoofdkwartier van de Oude Hollandse Waterlinie, maar in de Romeinse tijd lag er al een castellum (de Romeinse nederzetting Laurium) dat een rol speelde bij de bewaking van de grens van het Romeinse Rijk, de limes. Later, in de middeleeuwen, was Woerden een vesting op de grens van Holland en Utrecht, waar veel strijd tussen was, maar pas na de Franse bezetting werd Woerden ingericht als vesting- en garnizoensstad.

Als je gaat wandelen in Woerden kom je vanzelf langs oude bolwerken en andere overblijfselen van de verdedigingswerken van Woerden, zoals het Arsenaal, de Kazerne en het Exercitieveld waar het garnizoen van Woerden oefende. Wandel ook over het Defensie-eiland met hotspots Gare Pompidou en ’t Zusje, en natuurlijk langs het Kasteel van Woerden dat hertog Jan van Beieren als burcht liet bouwen. Op Beleef Woerden lees je wat de historische highlights van Woerden zijn en wat je kunt doen in Woerden.

Wandel zeker het Waterlinieommetje Woerden.

Wil je Woerden met kinderen bezoeken? Wandel de Kinderroute door Woerden met interessante plekken en bezienswaardigheden in Woerden. Met iets jongere kinderen kun je de kabouter-stadswandeling Woerden doen en een potje Klompengolf bij de Boerinn in het nabijgelegen Kamerik. Wil je er een typisch Hollands uitje van maken? Dan mag je -als het in de zomer hopelijk weer kan- de Kaasmarkt in Woerden natuurlijk ook niet overslaan.

Lekker fietsen in het Groene Hart is ook fijn. Tussen Woerden en Bodegraven, langs de Oude Rijn of de Meije en door polders in het Groene Hart. Langs Montfoort en Oudewater ook. Of huur een sloep en ga lekker varen in en om Woerden.

Op de foto’s hieronder zie je het zeshonderd jaar oude Kasteel Woerden, de watertoren, wallen en het Defensie-eiland. Het Stadsmuseum zag je eerder al. De meeste foto’s zijn gemaakt door mijn tante, Marga Miltenburg, die in Woerden woont. De luchtfoto van de Oude Rijn maakte ik zelf.

Wil je een nachtje blijven slapen? Het Arsenaal, met daarin Stadshotel Van Rossum, is dé plek om te overnachten in Woerden of van een hapje of drankje te genieten als het straks weer kan. In het Arsenaal werd eeuwenlang militair materieel voor de Oude Hollandse Waterlinie opgeslagen. Een historisch pand dus! Of slaap een nachtje op een eilandje in het nabijgelegen Zegveld.

kasteel-woerden

watertoren-woerden

vestingstad-woerden

zusje-woerden

mooiste-vestingsteden-nederland

oude-rijn

5. Oudewater

Niet ver van Woerden ligt Oudewater, een pittoresk stadje aan de Hollandse IJssel. Oudewater is het oudste stadje van het Groene Hart. Het heeft een mooi historisch centrum, prachtige monumentale panden met oude geveltjes, sfeervolle straatjes, kerken en een marktplein. Ideaal dus voor een leuke stadswandeling. Wat musea betreft is museum de Heksenwaag het meest bekend, maar ook heeft Oudewater een heus touwmuseum.

Oudewater maakte net als Woerden onderdeel uit van de Oude Hollandse Waterlinie. Helaas zijn met de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie niet langer alle vestingwerken bewaard gebleven. Alleen langs de Lange Burchwal vind je nog de Grote Gracht. Wandel vanuit de binnenstad zeker een rondje om deze gracht.

‘Oudewater heeft iets magisch, iets betoverends, iets mystieks’ staat op Beleef Oudewater.

Ook op culinair gebied is Oudewater aantrekkelijk. Zelf heb ik wel eens een borrel gehad in een heerlijk aan het water gelegen tuin van een restaurant net buiten Oudewater, waar ik de naam helaas niet meer van weet. Als de horeca weer open is, is dat op een mooie dag dus zeker genieten aan het water. Ga ook zeker lekker fietsen in de landelijke omgeving.

De foto maakte ik vanuit het vliegtuig. Zoals je ziet heeft Oudewater geen stervorm, maar de gracht zie je wel. Zodra ik kans zie en de horeca weer open is wil ik er eens teruggaan om nieuwe foto’s te maken. Lees hier alvast wat je verder nog kunt doen in Oudewater.

oudewater

6. Schoonhoven

Zilverstad Schoonhoven ligt aan de Lek in Zuid-Holland en is ook een stadje wat je echt een keer moet bezoeken. Het is niet zo groot, maar zeker de moeite waard, zowel een kijkje in de binnenstad, door de Veerpoort, het Vestingkwartier, langs het water bij de Oude Haven, de mooie watertoren en het bruggetje, als het waterliniewandelingetje eromheen.

Tip: ontdek de stad met de Schoonhoven-app!

Schoonhoven ontstond in de dertiende eeuw en werd regelmatig belegerd; eerst door de Geuzen, toen door de Spanjaarden en daarna lag de stad in de waterlinie tegen de Fransen. In de achttiende eeuw kwamen de zilversmeden en dat is anno nu nog overal in het stadje te zien. Als de terrasjes komende week weer open zijn is het er nog gezelliger!

overnachtingstip in Schoonhoven is Hotel Belvedère, hieronder, met uitzicht op de Lek. We zagen het liggen en waren op slag verliefd. Met die grote bomen erbij, prachtig! We haalden er een koffie to go. Liever een B&B? Kies dan voor Huisje Havenzicht of Huisje De Watertoren.

overnachten-vestingstad

vestingstadje-zuid-holland

mooie-vestingstad

mooiste-vestingstadje-zuid-holland

leuk-vestingstadje

Neem zeker ook de boot naar Nieuwpoort. Voor slechts 0,75 cent (te betalen op de veerboot) sta je als wandelaar aan de overkant. Met de auto kan ook en hij gaat continue heen en weer. Vervolgens is het nog maar 1 km naar het volgende vestingstadje. Wandel voor de veiligheid niet over de dijk, maar onderlangs, ernaast. Hier zie je de stervorm van Schoonhoven en Nieuwpoort:

mooie-vestingstadjes-zuid-holland

schoonhoven-boot

7. Nieuwpoort

Het eveneens Zuid-Hollandse Nieuwpoort is maar een heel klein vestingstadje, echt ieniemini, maar leuk om even doorheen te wandelen. Het voelt als een dorpje en het is er heerlijk rustig. Net als Schoonhoven ligt Nieuwpoort aan de Lek en was onderdeel van de Oude Hollands Waterlinie. De naam van het kleine stadje is afgeleid van het Latijnse ‘Nova Pontus’, wat nieuwe haven betekent. (Verwar het Nederlandse Nieuwpoort overigens niet met het Belgische Nieuwpoort!)

Dé blikvanger van Nieuwpoort is het stadhuis, maar ook zie je er wat oude houten huisjes waarvan een enkele me aan Marken deed denken. Hou je van wandelen of bezoek je Nieuwpoort met kinderen dan is het leuk om het waterlinieommetje Nieuwpoort te wandelen. Je wandelt dan een klein rondje over de hoekige maar groene stadswallen met kanonnen. Kijk hier maar. Een coronaproof activiteit!

Omdat Nieuwpoort zo klein is, ben je er snel doorheen, maar daarom is het leuk om het met Schoonhoven te combineren. De paar minuten op de veerboot geven je direct een vakantiegevoel!

mooiste-vestingstadje

nieuwpoort

Nieuwpoort is een schattig klein vestingstadje.

klein-vestingstadje

8. Sloten

Wat ik ook echt een verrassend leuk vestingstadje vond was Sloten, of Sleat, zoals het op z’n Fries heet. Sloten is het kleinste stadje van Friesland en zo schattig! Echt een pittoresk plaatsje. Ik was er 2 jaar geleden met mijn moeder. We hebben er heerlijk rondgewandeld en op een terrasje gezeten.

Sloten is knus en klein, maar -liggend tussen Sneek en de Zuiderzee- speelde het in het verleden een belangrijke rol. Nog altijd kun je dat zien aan de kanonnen op de kade. Met name op een mooie voorjaarsdag en in de zomer is dit een leuk plaatsje om even doorheen te wandelen en een terrasje te pakken. Er komen veel dagjesmensen, bootjesmensen en andere watersporters. Bezoek ook zeker het kleine museum. Of huur een skutsje.

Het Friese stadje Sloten is een verrassend leuk vestingstadje. Een schattig klein stadje om langs te varen of even in te verdwalen.

Net toen wij er waren vond er een rally plaats met oude auto’s. Hier vertelde een man in middeleeuwse kledij iets aan een groep genodigden. Vanaf ons fijne terrasje konden we het mooi gadeslaan. Voor een kort bezoek met kinderen is Sloten ook geschikt; er is een klein speeltuintje.

Vlakbij Sloten ligt ook de bekende badplaats Lemmer, wat in de zomer -met de vele bootjes en het strand- een toeristische badplaats is, maar het is ook een vestingstad en voormalig vissersdorp. Hier boek je hotels in Sloten en omgeving.

mooiste-vestingsteden

Het Friese Sloten is een klein maar leuk vestingstadje!

gezellig-vestingstadje

middeleeuws-stadje-nederland

sloten-nederland

leuk-vestingstadje

Lekker varen of wandelen in Sloten.

kanon-sloten

9. Sneek

De eveneens Friese stad Sneek is een stuk groter dan Sloten en ook erg leuk. De meeste mensen kennen Sneek vooral van de Elfstedentocht en de Sneekweek, maar de stad is ook om andere redenen een bezoekje waard. Sneek is in de tiende eeuw ontstaan. In 1492 werd de gracht gegraven en de stadmuur gebouwd. Sneek was toen de enige ommuurde stad van Friesland.

Van de oude vestingwerken van Sneek zijn helaas alleen de Waterpoort en het Bolwerk nog over, dus officieel is het geen vestingstad meer, maar de bekende poort is wel nog steeds hét symbool van de stad. Als je een foto van Sneek ziet, staat negen van de tien keer de Waterpoort erop. Mijn foto is alweer bijna 7 jaar oud, maar hij ziet er nog precies zo uit.

Dat Sneek Snits is in het Fries leerde ik jaren geleden al, toen mijn moeder haar huidige partner ontmoette, een man uit Snits. Als ik naar Sneek ging was het dan ook vaak voor familiebezoek en niet zo zeer om toeristische redenen, maar er zijn veel leuke dingen te doen in Sneek en omgeving! Hier lees je de top 10 tips in Sneek. Ook het nabijgelegen Bolsward is een bezoek waard. Blogger Marcella schreef een blog over ‘Wat te doen in Bolsward‘.

Met de kinderen op pad? Een corona proof uitje voor kids is de Sneek Citygame waarbij je middels een interactief spel een stadstour maakt en de strijd aan gaat met Grutte Pier. Ook is er een kunstroute en een Augmented Reality tour mogelijk.

sneek-vestingstad

10. Blokzijl

De naam Blokzijl zegt je misschien niks, maar zeg ik Giethoorn en de Weerribben Wieden dan vast wel! Blokzijl is één van de plaatsjes in die regio. Ik was er afgelopen zomer. Samen met een vriendin ontdekte ik kleine dorpjes, waaronder gehuchtjes met leuke namen als Muggenbeet en Nederland. Ja, echt!

Buurtschap Muggenbeet hoort bij Blokzijl en met name bij Geertien is het leuk om even lekker aan het water een drankje te doen of lunch te nuttigen.  Het is tevens een hotel, dus dat is meteen een mooie tip voor je! Voor de deur varen bootjes langs, fietsen kan er volop en wandelen en watersporten zoals suppen en kanoën in de Weerribben Wieden uiteraard ook. Boeken kan ook via Booking. Hier vind je nog meer B&B’s en hotels in Blokzijl en omgeving.

muggenbeet-blokzijl

Het nabijgelegen Steenwijk is ook een vestingstad! Steenwijk heeft eeuwenoude stadswallen. Ga je er naartoe (bijvoorbeeld in combinatie met Giethoorn) wandel dan de vestingroute Steenwijk. Een kort rondje historie!

blokzijl-steenwijk

11. Enkhuizen

De laatste keer dat ik in Enkhuizen was, is alweer even geleden. Toen de kinderen nog kleuter waren bezocht ik Sprookjeswonderland in Enkhuizen, een superleuk pretpark! Maar… Enkhuizen is nog veel meer dan dat! Het is een historische havenstad met een mooie oude binnenstad en het bekende Zuiderzeemuseum. Als het straks hopelijk weer kan, is dat ook een aanrader!

Een wandelingetje over de vestingwal en door het autoluwe centrum vol monumenten is een must! Fietsen of varen kan ook! Of gewoon lekker fotograferen, wat ik er graag nog een keer wil doen als ik meer tijd heb. De foto hieronder maakte ik in het attractiepark en geeft dus niet echt een beeld van Enkhuizen zelf.

Wist je trouwens dat er vanuit Lelystad een weg over de Houtribdijk (Markerwaarddijk) naar Enkhuizen loopt, precies tussen het IJsselmeer en het Markermeer? Ook Marken en Volendam liggen die kant op, dus je kunt er ook een wat uitgebreider tripje Noord-Holland van maken en verschillende leuke plaatsjes combineren. Sla dan ook vestingstad Medemblik niet over.

En, je had het misschien nog niet bedacht, maar een riviercruise van een week is – als het straks weer kan- ook een mooie manier om meerdere vestingsteden te zien. Deze bootreis gaat onder andere langs Enkhuizen en Medemblik! Liever alleen overnachten in Enkhuizen? Hier boek je een appartement, B&B of hotel in Enkhuizen.

Leuke vakantietip voor als het weer kan: een riviercruise langs 4 vestingsteden!

enkhuizen

12. Zutphen

Torenstad Zutphen, Hanzestad Zutphen, vestingstad Zutphen. Zutphen is alles in één en dus om meerdere redenen een bezoek waard. Ik was er 2 jaar geleden een nachtje met de kinderen. Omdat we aan de overkant van de IJssel sliepen, in Hoven, hadden we, wandelend naar het centrum, over de Kanonsdijk en Oude IJsselbrug, mooi zicht op de Torenstad met de rij witte huizen.

Over Zutphen zelf wil ik eigenlijk nog steeds eens een apart blog schrijven, maar van de bekende bezienswaardigheden in Zutphen mag je sowieso de Berkelpoort niet missen. Ik durf het haast niet te zeggen, maar die hebben wij door tijdgebrek helaas gemist. Anders ga ik lekker een keer in mijn eentje terug, want mijn tieners staan toch niet altijd te trappelen om álles te zien.

Jacomijn van Zinvol Reizen schreef een blog over de stadswandeling Zutphen die zij zelf deed. Op de website van de VVV Zutphen kun je lezen wat je nog meer kunt zien en doen in Zutphen. Een mooie overnachtingstip in Zutphen is het Broederenklooster. Wij sliepen zelf in een Air BnB die niet meer bestaat, maar dit lijkt me heel bijzonder!

Bijzondere overnachtingstip in Zutphen: het Broederenklooster.

zutphen

Bezoek net als ik ook eens een vestingstad met kinderen!

zutphen-vestingstad

13. Brielle

Vestingstad Brielle fotografeerde ik in november 2019 heel mooi vanuit de lucht, terugvliegend uit de Algarve. Juist vanaf grote hoogte zie je goed dat het een vestingstad is. Maar ook als je langs de stad rijdt vallen de wallen op.

Zelfs als je er nog nooit geweest bent, ken je ongetwijfeld het zinnetje ‘Op 1 april verloor Alva zijn bril’. Den Briel dus. Het refereert aan de inname van Den Briel door de Watergeuzen en de bevrijding van de Spanjaarden, in het jaar 1572. Dit wordt nog jaarlijks gevierd, alleen ging dat begin deze maand door de coronamaatregelen niet door.

Tijdens Open Monumentendag afgelopen jaar was het kruitmagazijn in Brielle voor het eerst geopend voor publiek. Het maakt onderdeel uit van de historische vestinggordel rond de stad en is één van de oudste onderdelen van de Brielse vestingwallen, die je ook op mijn foto’s ziet. Op de website Leve de Vesting Brielle lees je meer over Brielle.

Ook de omgeving is de moeite waard. Fiets vanuit Brielle bijvoorbeeld een rondje Brielle-Hellevoetsluis, met ook Rockanje en Voornes Duin erin, waar je prachtig kunt wandelen. Zelf wandelde ik met de kinderen ook in die omgeving tijdens mijn verblijf in badhotel Rockanje, een fijn hotel met buitenbad op Voorne-Putten.

Brielle ligt niet in Zeeland, zoals mensen soms denken, maar in Zuid-Holland.

brielle-vanuit-de-lucht

brielle-kerk

vesting-brielle

De stadswallen van Brielle.

brielle

14. Hellevoetsluis

Tijdens dezelfde vlucht waarop ik Brielle spotte, fotografeerde ik ook Hellevoetsluis van boven. Ook deze Zuid-Hollandse vestingstad is heel mooi te zien op de foto die ik vanuit de lucht maakte! Hellevoetsluis ligt op Voorne Putten, aan het Haringvliet.

Op de luchtfoto zie je duidelijk dat Hellevoetsluis een vestingstad is.

Behalve een moderne jachthaven met leuke gekleurde huisjes heeft het een historische vestinghaven, verdedigingswerken, musea, restaurants en terrasjes aan het water. Ga lekker wandelen of fietsen of combineer de stad -als je meer tijd hebt- met een bezoek aan Tiengemeten, een eiland in het Haringvliet, waar ik zelf vorig jaar ook ben geweest. Op de foto hieronder zie je het liggen (bovenaan), maar in het blog over Tiengemeten lees je meer.

Overnachten in Hellevoetsluis kan in een mooie witte of pastelkleurige villa van vakantiepark Cape Helius waardoor je je een beetje op de Bahama’s of in Florida waant.

hellevoetsluis

15. Veere

Het Zeeuwse vestingstadje Veere ken je waarschijnlijk wel. Dit leuke en gezellige plaatsje ligt aan het Veerse Meer en wordt ook wel de parel van Walcheren genoemd. Net als veel andere kleine vestingstadjes doet het dorps aan, maar lang geleden was het een bloeiende handelsstad.

Tijdens een vakantie in Zeeland is het zeker leuk om een kijkje te nemen bij dit leuke kleine stadje aan het Veerse Meer. Ik was hier als kind al, maar heb er geen foto’s meer van. Deze foto kreeg ik van mijn moeder, gemaakt door haar man.

De vestingwallen, stadsmuur en stadspoort zijn nog zichtbaar, maar er zijn ook mooie monumenten in het centrum van Veere en er is nog meer te zien en te doen. Hier zie je een foto van mijn moeder bij het mooie stadhuis in Veere. In dit monumentale stadhuis aan de Markt en de erbij gelegen Schotse Huizen vind je Museum Veere. Op de website Veere is meer (leuk bedacht, uiteraard ook denkend aan het Veerse Meer) lees je meer over Veere.

veere

16. Middelburg

Vestingstad Middelburg is ook echt een must see. Middelburg is vergeleken bij de andere vestingstadjes een wat grotere stad die zich wel voor een citytrip op zich leent. Schattige steegjes in het oude centrum, redelijk wat bezienswaardigheden. Mis vooral de abdij niet!

Tip: boek een nachtje in de watertoren van Middelburg en bewonder vanuit je luxe toren de hele vestingstad.

Op ‘Uit in Middelburg’ lees ik dat Middelburg is ontstaan in de 9e eeuw toen de Vikingen op veroveringstocht Europa introkken. Als bescherming tegen invallen van landveroveraars werd een ringwalburg opgeworpen, een vesting met daar omheen een hoge aarden wal: de ‘Middelste Burcht’ van Walcheren. Later werd dit Middelburg, een heel logische naam dus! Ook in het logo op de website van de VVV Middelburg zie je de vorm van de vesting terug.

Heb je de stad ontdekt en wil je met mooier lekker het water op? Maak dan nog een rondvaart van Middelburg naar Veere! Op foto’s die mijn zusje nog had zie je het stadhuis en de abdij.

bezienswaardigheden-middelburg

Middelburg is leuk genoeg voor een heel weekend. Boek hier een weekendje Middelburg!

middelburg

17. Willemstad

Net als Brielle en Hellevoetsluis fotografeerde ik Willemstad vanuit de lucht! Willemstad is een Nederlandse vestingstad (de stad van Willem van Oranje!) en dus niet alleen de hoofdstad van Curaçao. Ik fotografeerde de vesting tijdens een vlucht naar Zuid-Frankrijk.

Toen ik voor dit blog op mijn telefoon naar luchtfoto’s keek die ik boven Zeeland en Zuid-Holland had gemaakt, ontdekte ik -met Google Earth erbij speurend- Willemstad ineens! Zo tof dat je dat je ook hier de stervorm goed op de foto ziet! Heel in de verte ligt ook vestingstad Zierikzee nog. En Goes, maar dat moet je echt weten.

Vestingsteden spotten vanuit de lucht!

willemstad-nederland

Overigens ligt Willemstad niet in Zeeland, noch in Zuid-Holland, maar in Noord-Brabant, maar beide provincies zijn niet ver weg en goed te combineren. Wat dacht je van een riviercruise langs verschillende vestingsteden? Zo zie je meerdere mooie vestingstadjes tijdens één vakantie. Ook een aanrader en evenmin ver van Willemstad is het eiland Tiengemeten, een eiland in het Haringvliet.

18. Stevensweert

Een vestingstadje waar de meeste mensen waarschijnlijk nog nooit van gehoord hebben is Stevensweert. Stevensweert ligt vlakbij de Belgische grens, in de Maasvallei. Vestingstadje Stevensweert werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden gesticht.

Vanuit het Limburgse Thorn, het mooie witte stadje waar ik in november was, wandel of fiets je zo naar Kessenich (Kinrooi), Maasbracht, Ohé en Laak of andere leuke routes in de regio. Hier zie je een foto van Thorn en van mijn wandeling naar natuurgebied Koningssteen, precies op de grens. Stevensweert ligt er vlakbij. Thorn is ook echt de moeite waard. Het is een prachtig stadje met een heel bijzondere geschiedenis.

vestingstadje-limburg

Lees ook: Het witte stadje Thorn, een voormalig miniatuurvorstendom!

thorn-stevensweert-maasbracht

Wandelroutes bij Thorn, Wessem, Maasbracht en Stevensweert.

wandelen-stevensweert-en-omgeving

19. Valkenburg

Valkenburg, het mergelstadje, is een vestingstadje in Limburg. Normaal een erg toeristisch plaatsje, maar door corona een stuk rustiger. Het is dat het zo ver weg is, anders was ik er al lang weer een keer naartoe terug gegaan. Met de kinderen, liefst als de grotten weer open zijn, of alleen, om lekker te fotograferen.

Update: op 1 en 2 januari 2022 was ik in Valkenburg.

Net als Leiden heeft ook vestingstad Valkenburg een burcht op een heuvel, hoewel deze weer heel anders is. Sterker nog, de hoogteburcht in Valkenburg is uniek in Nederland! In Valkenburg kun je de ruïnes van het kasteel bewonderen en uiteraard (als de coronabeperkingen voorbij zijn) ook de Fluweelengrot, wat ik ooit nog met mijn tieners hoop te doen.

Zelf was ik als tiener ook in Valkenburg en jaren geleden nog eens toen ik voor VrouwOnline schreef en voor een opdracht een nachtje bij Thermae 2000 (hé, die foto’s werken niet meer zie ik; die moet ik er opnieuw in zetten) mocht verblijven. Op m’n foto hieronder zie je station Valkenburg, het oudste station van Nederland. Het is opgetrokken uit mergelsteen.

Boek hier een hotel in Valkenburg. Welk hotel ik aanraad lees je onderaan dit blog.

valkenburg-vestingstad

20. Zaltbommel

Bijna iedereen is denk ik wel eens over de Waal bij Zaltbommel gereden; de stompe toren van de Sint-Maartenskerk is niet te missen. Zaltbommel is ook een vestingstad. De foto maakte ik vanuit een rijdende bus, onderweg naar het Italiaanse Piombino en het eiland Elba, wat een flinke reis was. In Zaltbommel zelf ben ik nooit geweest, dus dat moet ik maar eens gaan doen!

De stompe kerktoren van dit vestingstadje in Brabant heeft bijna iedereen denk ik wel eens vanaf de snelweg zien liggen.

route-zaltbommel

21. Bergen op Zoom

Bergen op Zoom is een vestingstad helemaal in het zuidwesten van Brabant, vlakbij Zeeland. ‘Daar waar Brabant Zeeland kust’ wordt daarom ook wel over Bergen op Zoom gezegd. Bergen op Zoom was onderdeel van de Zuiderwaterlinie en is een voorbeeld van een verborgen vesting. Ondanks dat Bergen op Zoom niet meer direct als vestingstad te herkennen is en eigenlijk best een grote stad is, noem ik ‘m hier toch, want volgens mij is Bergen op Zoom veel leuker dan veel mensen denken.

Bezienswaardigheden in Bergen op Zoom zijn de Peperbus, het Markiezenhof, de Gevangenpoort, het Oude Stadhuis en Stadsriool de Grebbe. Sinds 2020 is Bergen op Zoom bovendien een bijzonder museum rijker: De Verborgen Vesting. Ook dat ligt onder de grond! Vanwege corona is het nu gesloten, maar hopelijk kun je er over een tijdje weer naartoe. Shoppen kan in ’t Vierkantje en als de terrassen straks weer open mogen is de Grote Markt in Bergen op Zoom natuurlijk ook heerlijk!

Het buiten de stad gelegen Fort de Roovere in Halsteren is wel gewoon open. Dit staat ook nog steeds op mijn lijstje. Het is onderdeel van de West Brabantse Waterlinie en vooral de Mozesbrug ziet er bijzonder uit, alsof je door het water loopt! Het lijkt me leuk om dit eens met de kinderen te doen! Update: ik ben er in september geweest. Hier zie je foto’s van de Pompejus, de Mozesbrug en Fort de Roovere.

Erg tof: een bezoek aan Fort de Roovere met de Pompejus en de Mozesbrug bij Bergen op Zoom.

Zoek je een sportieve activiteit? Ga fietsen langs de Zuiderwaterlinie. Of fiets vanuit Bergen op Zoom deze route langs forten en bunkers. Op mijn luchtfoto van Bergen op Zoom zijn ook Halsteren, vestingstadje Tholen (aan de overkant van het Schelde-Rijnkanaal) en vestingstad Steenbergen te zien, alleen is door de afstand de stervorm niet zichtbaar. Het plaatsje Tholen ligt op het voormalige eiland Tholen en is Zeeuws, zoals je je misschien nog wel van de topografie van Zeeland van vroeger herinnert.