Ben je op zoek naar de mooiste rijstvelden van Bali dan kom je al snel bij Jatiluwih uit. En dat is niet zo gek. Je vindt hier inderdaad hele mooie rijstterrassen! De prachtig groene rijstvelden van Jatiluwih staan op de Werelderfgoedlijst van Unesco en behoren tot de mooiste bezienswaardigheden van Bali. Ze zijn minder toeristisch dan de onder Instagrammers populaire rijstterrassen van Tegalalang.
Toen ik afgelopen augustus Bali bezocht ging ik er naartoe.
In dit blog lees je niet alleen tips en praktische informatie voor als je zelf op vakantie naar Bali gaat en de rijstvelden van Jatiluwih wil bezoeken, maar ook interessante wetenswaardigheden over de sawa’s van Jatiluwih en de rijstbouw op Bali.
Mooiste rijstvelden Bali
Al onderweg zie je ze: de beroemde rijstterrassen. Prachtig geschakeerd liggen ze tegen de bergen aan. De ‘hemelse trappen van de goden’ zoals de eeuwenoude rijstterrassen ook wel genoemd worden zijn werkelijk oogstrelend. Felgroene rijstvelden met daartussen hier en daar kokospalmen en tropische planten. Wat een prachtige panorama’s!
Licht euforisch stap ik uit het busje. Wat is het hier groot, groen en mooi!
Naar Jatiluwih
Voor mijn bezoek aan Jatiluwih ben ik met een tour mee gegaan. Dat is niet alleen handig en net iets gezelliger (ik reisde immers alleen op Bali), maar ook interessant omdat de gids onderweg al veel over Jatiluwih en de rijstbouw op Bali vertelde. Dingen die ik anders niet geweten had. Ik tikte alles razendsnel in op mijn mobiel.
Uiteraard maak ik ook een mooie wandeling door de rijstvelden…
Rijstvelden Jatiluwih bezoeken
Of je nou met een tour naar Jatiluwih wil of juist liever zelfstandig deze mooie rijstterrassen op Bali wil bezoeken, verderop in dit blog lees je handige tips en praktische informatie over Jatiluwih: waar ligt Jatiluwih, wat kost het, welke wandelingen kun je er doen en waar kun je overnachten in of om Jatiluwih? Het komt allemaal aan bod. Tussendoor zie je foto’s die ik maakte. Maar eerst vertel ik iets meer over de rijstbouw op Bali en Jatiluwih in het bijzonder.
Praktische informatie over Jatilwih komt zo aan bod, eerst vertel ik iets over de rijstbouw op Bali.
Jatiluwih rijstvelden
‘Jati’ betekent erg en ‘luwih’ betekent mooi, vertelt de gids. De naam zegt het dus eigenlijk al: Jatiluwih is erg mooi. Toch liggen de rijstvelden niet alleen maar mooi te liggen. Er moet hard gewerkt worden op de sawa’s! Tussen het groen zie je hier en daar dan ook enkele rijstboeren ploeteren.
Rijstboeren Jatiluwih
De rijstvelden van Jatiluwih zijn in het bezit van zo’n 250 families, vertelt de gids. Iedere familie heeft ongeveer 1 hectare grond. De boeren krijgen geld van Unesco om de rijstterrassen te onderhouden, maar het blijft zwaar werk.
Doe het maar eens na: in de modder en de hitte, gebukt.
Werken in de rijstteelt op Bali
Zowel het zaaien (planten) als het oogsten gebeurt nog steeds grotendeels met de hand. Vroeger werden ossen gebruikt voor het ploegen van de grond, nu hebben ze daar vaak een kleine machine voor, maar die moet nog wel met de hand bediend worden.
De boeren hebben geen tractoren zoals bij ons en lopen nog gewoon met hun blote voeten in de modder. Voor de bemesting gebruiken ze compostmest.
Hoe groeit rijst?
Veel mensen denken dat rijst onder de grond groeit, maar dat is niet zo. Rijst groeit op de planten, aan de halm, aan de dunne sprietjes dus. Na ongeveer 3 maanden is de rijst klaar voor de oogst. Het hele proces duurt 3 a 4 maanden.
Subak
Wat de rijstterrassen op Bali extra interessant maakt is het traditioneel Balinese irrigatiesysteem: Subak. Dit speciale ingenieuze systeem hoort echt bij de Balinese cultuur en vindt zijn oorsprong in de Balinese Tri Hita Karana levensfilosfie waarbij mens, natuur en geest als het ware samengebracht worden.
Vanuit de watertempels in de bergen van Bali worden via allerlei kanalen, tunnels en stroompjes duizenden hectaren rijstvelden bewaterd. Je ziet de rijstplanten dus ook altijd in een laagje water staan.
Al generaties lang wordt dit zo via een soort gezamenlijke corporaties gedaan en gecontroleerd. Het Nederlandse woord hiervoor is soebak.
De kleur van de rijstplanten
Zijn rijstplanten mooi fel groen dan betekent dat dat de rijst nog jong is. Gaan de rijstplanten groeien dan zijn de sawa’s op hun mooist, vooral net voordat ze geel worden. Worden ze geel dan is het bijna tijd voor de oogst.
Hoe halen ze de rijstkorrels eruit?
Per jaar wordt er drie keer geoogst op Bali. De rijstboeren laten het water uit de sawa’s stromen waardoor de rijstvelden droog komen te staan.
De boeren gebruiken een sikkel en snijden of slaan de korrels eruit. Ook het pellen van de rijst gebeurt met de hand. Al die rijstkorrels! Denk daar nog maar eens aan als je weer eens achteloos een pak rijst in de pan gooit.
Rode, witte en zwarte rijst
Witte rijst kent iedereen natuurlijk, maar daarnaast zie je in Jatiluwih ook rode en zwarte rijst. Witte rijst is in 3 maanden klaar voor de oogst vertelde ik al. Deze rijst is het goedkoopst en wordt veruit het meest gegeten. Rode en zwarte rijst duurt 6 maanden. Deze plant wordt ook hoger.
Dure rijst
Rode rijst is gezonder dan witte, maar wel twee keer zo duur. Datzelfde geldt voor zwarte rijst. Zwarte rijst wordt vooral gebruikt voor rijstpudding, een zoet toetje dat je zeker een keer moet eten als je op Bali op vakantie bent. Ik heb het ook twee keer gegeten!
Minder rijstvelden
Door de populariteit van Bali als toeristische bestemming is het aantal rijstvelden de afgelopen jaren afgenomen. Er zijn steeds minder rijstvelden op Bali en op steeds meer plekken zijn hotels en huizen gebouwd.
Hotels en resorts als bedreiging voor de rijstbouw
Grote resorts pikken een deel van het grondwater in met al die zwembaden, douches, handdoeken die gewassen moeten worden en niet te vergeten de golfbanen. Denk maar eens aan het luxe hotel van Trump op Bali. Op sommige plekken op Bali ontstaan hierdoor tekorten, terwijl het water juist ook nodig is voor de bewatering van de rijstterrassen. In Jatiluwih worden de rijstvelden echter goed beschermd.
Verdienen de rijstboeren genoeg om te overleven?
Ook al krijgen de rijstboeren in Jatiluwih geld van Unesco om hun rijstvelden te onderhouden, de meeste rijstboeren verdienen erg weinig. Van de rijst alleen kunnen ze niet leven. Vaak houden ze daarnaast ook kippen of verdienen wat bij met iets heel anders, zoals met houtsnijwerken.
Werken in de landbouw op Bali
Jonge mensen willen niet meer in de landbouw werken, vertelt de gids. Ze werken liever als gids of chauffeur, of in een hotel of restaurant. In het toerisme kunnen ze meer verdienen en het is makkelijker. Daarom zie je vooral oude mensen in de landbouw. Voor de toekomst van Bali is dit echter wel een probleem.
Praktische tips Jatiluwih
Hieronder volgen nog een paar praktische tips voor wie naar Jatiluwih wil. Wat is handig om te weten als je de rijstvelden van Jatiluwih wil bezoeken? Lees mijn tips en info. Heb je zelf nog tips reageer dan vooral!
Wandelen in Jatiluwih
Je ziet de rijstvelden het mooist als je gaat wandelen in Jatiluwih. Je kunt verschillende wandelingen maken, zowel korte wandelingen als langere. Er is een soort hoofdroute over een aangelegd pad. Vanaf dit pad heb je steeds erg mooie uitzichten. Deze wandeling is prima te doen en voor vrijwel iedereen geschikt. Aangezien het een verhard pad is kun je de wandeling zelfs met een kinderwagen of buggy doen. Daarnaast zijn er ook langere trekkings mogelijk.
Wandelen met adembenemende uitzichten!
Trekkings Jatiluwih
In Jatiluwih zijn verschillende trekkings en hikes mogelijk, van eenvoudig tot zwaar.
Wil je een trekking doen in Jatiluwih dan zijn er diverse mogelijkheden. Op een (oud) bord kom ik deze tegen: een korte, een middellange, een lange en een ‘extra lange’ hike. Echt lang is die overigens nog niet, er zijn nog langere.
Wandelingen Jatiluwih:
Short trekking: 1,5 km (ongeveer 1 uur)
Middle trekking: 1,7 km (ongeveer 1,5 uur)
Long trekking: 3,8 km (ongeveer 2 uur)
Extra long: 5,5 km (ongeveer 2,5 uur)
Jatiluwih routes
Online lees ik echter over nog meer routes die met kleuren staan aangegeven. Ook nog een route van 7 kilometer voor meer ervaren wandelaars, waar je ongeveer 4 uur over doet. En tourtjes hebben vaak hun eigen route.
Informeer het zelf ter plekke even, ik heb een vrij korte gedaan: de rode makkelijke en een deel van een andere route. Als ik niet met een tour was meegegaan had ik veel langer door willen lopen!
Mag je door de rijstvelden lopen?
Behalve over het pad dat je vanaf de weg ziet liggen gaan sommige routes ook over de ‘dijkjes’ en paadjes van gras echt in de rijstvelden. Dat is veel leuker dan alleen op het pad, dus zorg dat je goede schoenen aan hebt. Regent het hard dan kan het glad zijn, maar is het droog dan kan het goed.
Jatiluwih met kinderen
Jatiluwih kun je ook prima met kinderen bezoeken. Het is een heerlijke groene omgeving met mooie uitzichten. De korte route is echt supersimpel en goed te doen met kinderen. Het grootste deel van de route is (vals) plat, slecht een klein stukje moet je trappen of terrassen op, maar dat is juist leuk.
De rode route kun je in ongeveer een uur doen. Met een peuter of kleuter die zelf loopt zo’n anderhalf uur gok ik. Maar zoals je hieronder ziet is dat goed te doen.
Is Jatiluwih geschikt om met een baby te bezoeken?
Je kunt Jatiluwih ook met een baby bezoeken. Met je kindje in een draagzak of rugdrager is het handigst, maar met een buggy of kinderwagen kan ook. Je kunt diezelfde wandeling die ik net noemde ook grotendeels met een kinderwagen doen. Alleen het laatste stuk niet, maar dan kun je gewoon terug lopen. Ook dan kun je genieten van het landschap en de prachtige panorama’s!
Tip: Wil je meer lezen over Bali met baby? Dan moet je zeker dit blog van Jenny van IkReis lezen: Rondreis Bali met een baby. Het staat vol met concrete tips!
Waar ligt Jatiluwih precies?
De rijstvelden van Jatiluwih en het dorp Jatiluwih liggen in Penebel, in de regio Tabanan. Ondanks dat deze sawa’s echt in het binnenland van Bali liggen en dan ook nog in een vrij bergachtig gebied ben je er relatief snel. Bali is nou eenmaal niet zo groot. Het enige wat af en toe flink tegen kan zitten is het verkeer (of als je pech hebt het weer), maar aan de afstanden ligt het niet. In principe is het maar 2 uur rijden vanaf Denpasar.
Adres Jatiluwih Rice Terraces
Het adres dat in Google wordt aangegeven is:
Jalan Jatiluwih No No.Desa,
Jatiluwih, Penebel,
Kabupaten Tabanan,
Bali 82152, Indonesië
Hoe kom je in Jatiluwih?
Eén optie is om met een auto met chauffeur naar Jatiluwih te gaan. Op Bali is dit niet duur. Heb je een scooter en verblijf je in de buurt dan kan dat ook. Of boek een tour zoals ik deed. Er worden verschillende tours aangeboden.
Heb je een pakketreis naar Bali geboekt dan kun je ongetwijfeld een dagtrip boeken waar Jatiluwih in zit, maar je kunt het ook online doen of ter plekke via een lokale touroperator iets regelen. De meeste tours zijn Engelstalig en in kleine groepen (meestal max 6 personen). Via Nederlandse touroperators zijn het vaak ietsje grotere groepen en soms in het Nederlands.
Hoe lang is het rijden naar Jatiluwih?
Met de auto is Jatiluwih ongeveer 2 uur rijden vanaf Denpasar en Sanur. Vanaf Nusa Dua langer. Vanaf Semniyak en Canggu ongeveer 1,5 uur en ook vanuit Ubud zo’n 1,5 uur. Dit zijn gemiddelde tijden. De tijden kunnen erg afhangen van de drukte op de weg.
Ik ging zelf vanuit Legian (tussen Kuta en Seminyak), maar met stops tussendoor bij een tempel, dorpje en boerderij, dus ik weet de exacte duur niet meer.
Route naar Jatiluwih rijstvelden
De route naar Jatiluwih op zich is al mooi. Vooral het laatste stuk. Houd er rekening mee dat dat laatste stuk, als je hoger komt, bochtig is. Vanaf de bochtige weg heb je steeds geweldige uitzichten op bewaterde rijstterrassen, groene bergen, koffieplantages, kokospalmen, bananenplanten en tropische gewassen.
Wat kost Jatiluwih?
Om de rijstterrassen van Jatiluwih te bezoeken moet je entreegeld betalen. Denk niet meteen ‘Jeetje, daar ga je toch niet voor betalen?’, het is echt heel goedkoop en voor een goed doel. Eigenlijk vind ik dat ze meer zouden moeten vragen, zeker met het verhaal dat ik zojuist verteld heb in gedachten.
Via de weg kom je vanzelf langs het houten keetje waar je moet betalen.
Volwassenen betalen 40.000 rupiah (nog geen 3 euro)
De prijs voor kinderen is 30.000 rupiah (2,50 euro)
Ben je met een auto dan betaal je ook daar 5.000 rupiah voor. Heel weinig dus.
Het weer in Jatiluwih
Jatiluwih ligt op ongeveer 850 meter hoogte. Het is er daardoor ietsje frisser dan aan de kust, ook in de zomer. Wij merkten dat vooral bij aankomst, toen het zwaar bewolkt was en we net een buitje hadden gehad. Later was het juist ineens heel warm. Wees dus op wat regen voorbereid als je wil gaan wandelen, maar bescherm jezelf ook tegen de zon.
In welk seizoen naar de rijstvelden?
Zelf was ik in augustus in Jatiluwih, in het hoogseizoen dus. Zoals je ziet was het er niet zo druk. Er waren wel toeristen maar ook weer niet zo veel. In Tegalalang was het veel drukker!
Augustus is de droge tijd, dus op zich fijner dan in het regenseizoen, maar in principe kun je altijd gaan. In het droge seizoen kan er ook wel eens een bui vallen (bij mij was het ook niet stralend zonnig en grotendeels bewolkt zoals je ziet), maar omgekeerd kun je in de regentijd ook geluk hebben. Het is zo mooi dat het zonde is om het niet te proberen!
Wil je speciaal voor de rijstvelden naar Bali dan is het lastig van te voren exact het beste moment uit te kienen.
Eten in Jatiluwih
Ga je lang wandelen dan is het altijd slim genoeg water en iets te eten mee te nemen, maar maak je slechts een korte wandeling dan is het natuurlijk heerlijk om daarna lekker te lunchen in Jatiluwih. Langs de hoofdweg liggen verschillende restaurantjes en warungs met schitterend uitzicht over de rijstvelden. Ik kom hier nog in een apart blog op terug.
Overnachten in de buurt van de rijstvelden
Overnachten in Jatiluwih en omgeving kan ook. Stel je toch eens voor: wakker worden met uitzicht op de rijstvelden! Of lekker vroeg al op pad kunnen voor een echt lange wandeling en de mooiste foto’s van Jatiluwih. Als ik nog eens naar Bali zou gaan zou ik er zeker een nachtje willen slapen en een wat langere route willen lopen.
Vlakbij het startpunt van de wandelingen vind je al accommodatie. Langs de hoofdweg ligt bijvoorbeeld Bhuana Agung. Het is niet luxe, maar dat uitzicht! Ik liep er langs en keek lichtelijk jaloers naar de mensen die net hun glazen balkondeuren open schoven. Want het panoramische uitzicht is niet te evenaren.
Homestays, bungalows, hotels en camping in Jatiluwih
In Jatiluwih en omgeving vind je niet alleen bungalows, maar ook opvallend veel homestays en zelfs een camping: Bali Camping. Het ziet er prachtig uit en is van een Nederlandse eigenaar. Let op: verwar de Bali Camping in Jatiluwih niet met de Bali Camping in Ubud. Of met andere glampings op Bali.
Meer accommodaties in Jatiluwih vind je hier: overnachten in Jatiluwih.
Obama op Bali
Ook Obama bracht nog niet zo lang geleden een bezoek aan Jatiluwih. In juni 2017 wandelde ook hij met Michelle en zijn dochters tussen de beroemde rijstvelden van Jatiluwih op Bali. Overnachten deden ze trouwens in Ubud, in het superdeluxe Four Seasons Resort.
Tip in de buurt van Jatiluwih
Niet ver van Jatiluwih vandaan (ongeveer 3 km) ligt de tempel Pura Luhur Batukau. Een prachtige tempel te midden van een weelderige groene omgeving. Ik vond er een magische sfeer hangen. Ook dit is echt een van de must sees Bali!
Tours boeken op Bali
Via Tiqets kun je allerhande tours boeken op Bali, zowel vanut Ubud als vanuit andere plaatsen. Ook op Bali zelf vind je overal reisbureautjes en houten keetjes waar je tours kunt boeken, maar boek je het vooraf dan weet je zeker dat je plek hebt èn dat het via een betrouwbare organisatie gaat:
Tours in de omgeving van Ubud
Alle tours op Bali
Excursies Bali
Ben je met een Nederlandse reisorganisatie op Bali (zoals TUI) dan ligt er in je hotel ongetwijfeld een map met excursiemogelijkheden. Via je hostess of de lokale vertegenwoordiging kun je dan tours boeken, soms met een Engelse gids, soms met een Nederlandssprekende gids. Mijn tour werd uitgevoerd door Panorama Tours. De gids was top! Regel je het liever van te voren dan kan dat hier.
Meer mooie rijstvelden op Bali
Jatiluwih is één van de mooiste plekjes op Bali. Hemelsbreed liggen de rijstvelden van Jatiluwih niet ver van de rijstvelden van Tegalalang vandaan. De rijstterrassen van Tegalalang zijn ook heel populair.
Ook de rijstterrassen van Tegalalang zijn heel bekend!
Bij Munduk schijn je ook mooie rijstterrassen te hebben. Ik ben er vlakbij geweest, maar de rijstterrassen heb ik daar net niet gezien.
Bali-blogs
Bekijk ook zeker mijn aparte blog met foto’s van Jatiluwih. Reis je binnenkort naar Bali? Lees dan zeker ook mijn andere blog met plekken die je echt niet mag missen op Bali: mijn Bali top 5!
Zou jij deze mooiste rijstvelden van Bali wel eens met eigen ogen willen zien?
