Een donkere straat in Damascus, Syrië. Voor me zie ik wat er over is van een huizenblok, een straat, verwoest door oorlog. Met een zaklamp schijn ik op de getroffen gebouwen, de ruïnes. 

Een rilling door mijn lijf. Als ik door de ramen kijk zie ik…

Zo begint mijn verhaal over ‘Voici mon coeur’. Een verhaal dat geen vrolijk reisverhaal is, maar waar je ongemerkt wordt ingesleurd. Want waar de reislust van menig Nederlander geen grenzen kent en we graag alle uithoeken van de wereld opzoeken, reizen anderen soms van heinde en verre naar ons; niet voor de lol, maar omdat er vanuit hun rauwe werkelijkheid geen andere uitweg is. Eenmaal in Europa reizen zij vooral nog in hun gedachten, terug naar hoe hun wereld ooit was. Dit blog verbeeldt dat.

De aanleiding om dit te delen? Tot en met 2 november 2025 is in Museum Beelden aan Zee in Scheveningen Voici Mon Coeur! van Khaled Dawwa te zien: een oorlogsmonument in de vorm van een meterslang kunstwerk van een verwoeste straat in Damascus. In dit blog neem ik je er mee naartoe. 

Een verwoeste straat in Damascus  

Een donkere straat in Damascus, Syrië. Voor me zie ik wat er over is van een huizenblok, een straat, verwoest door oorlog. Met een zaklamp schijn ik op de getroffen gebouwen, de ruïnes.  

Een rilling door mijn lijf.  

Als ik door de ramen kijk zie ik omgevallen stoelen, bedden, bankstellen, boeken.

Een klaslokaal.

Een auto onder het puin.

Een fiets tussen het gruis.  

Hoe langer ik kijk hoe meer details ik zie: een kappersstoel, een naaimachine.

Het uithangbord van een apotheek.

Een voetbaltafel waar ooit vrolijk potjes tafelvoetbal aan zullen zijn gespeeld.  

De ingestorte huizen, de weggeslagen gevels, de kogelgaten.  

Het raakt je.  

Stalen staven steken uit afgebroken lagen beton. Een ingezakt plafond. En nog een.  

En dan ineens een vrouw, helemaal alleen. 

Een gebedssnoer in haar hand.

Daar zit ze, tussen dat wat over is. De restanten van een leven dat nooit meer hetzelfde zal zijn. Zonder de mensen die er woonden en die ze lief had. Zonder ze nog te horen lachen, huilen, zingen of spelen. Zonder te weten waar ze zijn.  

‘Tout ce qui n’est plus là’.   

Alles wat er niet meer is… 

Alleen nog stenen en puin. 

Herinneringen.  

Verdriet.  

Pijn.  

Voici mon coeur 

De indrukwekkende installatie ‘Voici mon coeur!’ is gemaakt door de in ballingschap levende Syrische kunstenaar Khaled Dawwa. ‘Zie hier mijn hart’ betekent het letterlijk en het is een persoonlijk document over de oorlog in Syrië.  

Khaled Dawwa 

Khaled Dawwa staat naast me. Bescheiden, zachtjes pratend. Fluisterend bijna. En français, et un petit peu d’anglais. Khaled is de kunstenaar. De maker van dit indrukwekkende werk, dit aangrijpende ‘monument’. Want ja, dat heeft hij bijzonder knap gedaan.  

‘Voici mon coeur!’ is een art-installatie als geen andere.  

Een maquette, maar dan anders 

Het werk heeft iets weg van een maquette, maar dan kapot, in puin. Van een poppenhuis ook, maar dan zonder vrolijke popjes en plezier. Het kan je misschien zelfs doen denken aan Madurodam, maar dan anders, totaal anders.  

Nee, dit zes meter lange kunstwerk lijkt niet op gladde maquettes of kleurrijke poppenhuizen. Het lijkt op huizen die in het door geweld geteisterde Syrië gestaan kunnen hebben. Je hoeft alleen maar te zoeken naar ‘destroyed houses’ of naar een foto als deze van Reuters of deze foto op Parool.nl te kijken en je ziet hoe levensecht hij het heeft nagebootst. Datzelfde zie je momenteel in Gaza, nog zo’n verschrikkelijk oorlogsgebied.   

De maquette verbeeldt een fictieve plek, maar doet direct denken aan echte wijken in Damascus. 

Verwoeste huizen in Damascus  

Daar, in die donkere kamer, ontwaar je een straat in Damascus. Een fictieve straat, maar wel een die doet denken aan de wijk waar de kunstenaar woonde. Verwoest en verlaten. Vol gruis. Grijs. Grauw.  

Binnenkijken in verwoeste huizen 

Een snelle blik erop is niet genoeg. Een vluchtig rondje eromheen evenmin. Je moet er even bij stil staan, voor elk pand, elk huis. Met je (door het museum verschafte) zaklamp naar binnen schijnen, ook al voelt het bijna alsof je dat niet hoort te doen. Alsof je ramptoerist speelt, of stiekem aan het urbexen bent waar dat eigenlijk niet mag.  

Maar hier mag het wel. Sterker nog, het moet. Want pas dan komt het kunstwerk tot leven, ook al is het leven er al lang uit.  

Indrukwekkende details 

Het zijn juist de details die het hem doen. Dat wat je ziet als je door de ramen tuurt, als je je licht naar binnen laat schijnen en kamers bekijkt. Woonkamers, eetkamers, slaapkamers en andere vertrekken. Hartverscheurend als je je er meer bij verbeeldt. 

Het leven wat er ooit was, achter de weggeslagen gevels.  

Een omgevallen stoel, een ingestorte trap, een auto onder het puin.  

De imperfectie perfect verbeeld. 

In museum Beelden aan Zee. 

Een wereld in die je liever niet ziet, maar waar je toch naar blijft kijken. 

Van binnen

Met je zaklamp tuur je een wereld in die je liever niet ziet, maar waar je toch naar blijft kijken. Een wereld waar je voor even deelgenoot van bent, maar die jou niet dagelijks achtervolgt. Voor gevluchte Syriërs geldt dat wel, met in hun hart de herinneringen voor altijd, soms diep weggestopt of vervaagd door angst en ellende, door zelfbescherming of trauma.  

Toch zal altijd een stukje Syrië meereizen, waar ze ook zijn. In hun hoofd, in hun herinneringen, in hun hart. Van binnen.

Khaled laat het zien. 

Ontmoeting met de kunstenaar 

Speciaal voor de opening van de expositie Voici mon coeur was de Syrische kunstenaar aanwezig. Stilletjes, met serieuze blik. Gekrenkt en toch krachtig. Keurig gekleed en toch nonchalant-creatief. Ogend als een Fransman, maar in zijn hart een Syriër. Hoe kwam hij hier terecht?  

Wie is Khaled Dawwa 

Khaled Dawwa werd in 1985 geboren in Maysaf in Syrië. Hij doorliep de kunstacademie in Damascus waar hij in 2007 afstudeerde. In 2011, slechts enkele jaren later, brak de burgeroorlog in Syrië uit. Dawwa vluchtte naar Libanon, waar hij een jaar verbleef, en vervolgens door naar Frankrijk, waar hij nog altijd in ballingschap leeft.   

Doordat hij moest vluchten zag hij zich genoodzaakt de kunstwerken die hij in Syrië en Libanon had gemaakt te vernietigen, deels uit veiligheidsoverwegingen, maar ook omdat hij het werk nergens veilig kon bewaren. De vernietigde werken heeft hij wel gearchiveerd en zelfs gedeeltelijk gepubliceerd op een Facebook-pagina. 

In Vanves, vlakbij Parijs lukte het hem in 2014 een atelier in te richten, waar hij nog steeds werkt. Samen met zijn gezin woont hij nog altijd in Frankrijk. 

Wanneer en waar heeft Khaled Dawwa Voici mon coeur gemaakt?  

Dawwa maakte Voici mon Cœur! in zijn atelier in Frankrijk. Hij werkte er vanaf 2018 aan. 

Vorig jaar was dit unieke kunstwerk al in Lyon te zien, sinds april 2025 (tot en met 2 november 2025) in Scheveningen.  

Oorlogsdocument 

‘Mooi’ in alle ellende. Dat is deze tentoonstelling, dit beeldend werk, deze indrukwekkende installatie. Sterk en kwetsbaar tegelijk, net als de ongebakken klei waar het van gemaakt is. En net zoals de mensen zelf. 

Wat wil Dawwa laten zien?  

‘De kapotgeschoten gevelwand, die elk moment lijkt te kunnen instorten, is Dawwa’s manier om uitdrukking te geven aan zijn situatie als een kunstenaar in ballingschap. Het is de verbeelding van zijn verlangen terug naar huis, de verbeelding van het verlies en de rampzalige situatie in Syrië’ staat op de website van het museum.  

De installatie is als het ware een blik in Dawwa’s geheugen. Ook verbeeldt Voici mon coeur de leegte die hij voelt. Een leegte die velen voelen.  

Terug naar Syrië  

Dat er Syriërs zijn die diep in hun hart het liefst terug willen is begrijpelijk, maar of het veilig dan wel verstandig is is een tweede. Voor veel Syriërs die gevlucht zijn zal het verlangen blijven, maar dan vooral het verlangen naar hoe het ooit was.  

Herinneringen aan Syrië 

Ook ik heb herinneringen aan Syrië. Want ja, ik was er echt. Misschien dacht je aan het begin van dit blog of bij het zien van de eerste beelden zelfs heel even dat ik er nu pas nog was, maar nee. En toch was ik er wel ooit.  

In Syrië? 

Ja, ik was ooit echt in Syrië. Lang geleden, ver voor de oorlog in Syrië uitbrak, maar na de oorlog in Libanon. In mijn oude blog over Syrië en Libanon zie je mij in Beiroet (Libanon) en Damascus (Syrië).     

Drieëntwintig was ik. In 1995, 30 jaar geleden, tijdens m’n studie. Knijp me even, is dat zó lang geleden? Samen met studenten Midden-Oosten studies bezocht ik als student Mediterrane Studies Syrië, Libanon en Noord-Cyprus. In Noord-Cyprus was ik afgelopen zomer weer even terug, tijdens een vakantie met mijn pubers. Het verlaten Varosha, was indrukwekkend en heftig om te zien, maar in Syrië en Libanon was ik na die eerste keer niet meer. Voor beide landen geldt een negatief reisadvies. De kleurcode is rood, dus je moet er niet naartoe reizen.  

Tip: Wil je toch een land in de regio Midden-Oosten bezoeken? Een mooie rondreis in het Midden-Oosten* maken? Kies dan voor een rondreis langs de mooiste plekken van Jordanië, ga op zonvakantie in Egypte* of bezoek het altijd aantrekkelijke Turkije. Er zijn genoeg redenen om eens naar Turkije te gaan.

Alsof je even in Damascus bent 

En toch, daar, in die ‘donkere kamer’ in Museum Beelden aan Zee, is het even alsof je echt in Syrië bent. Op een avond of nacht in Damascus, bij het maanlicht wellicht.  

Turend door de ramen komt bij het schijnsel van je zaklamp de oorlog letterlijk bij je binnen. Misschien nog niet eens het oorlogsgeweld maar vooral het gemis, de leegte, het verdriet van velen. Dat voel je als toeschouwer al, laat staan als je er zelf vandaan komt…  

Syrische vluchtelingen  

Syriërs die alles en iedereen achter hebben moeten laten, onzeker over wie of wat ze ooit of nooit nog terug zouden zien.  

Tijdens een fietstour in Istanbul* kwam ik 10 jaar geleden een groep Syrische vluchtelingen tegen. Kinderen vooral. Wat zou er van ze geworden zijn? Waar wonen ze nu? Zijn ze nog in Turkije, zijn ze terug naar Syrië of zijn ze al lang ergens in Europa? Ik weet het niet.  

Alle Syriërs die hebben moeten vluchten hebben een verhaal.  

Ook in Jordanië kwam ik Syrische vluchtelingen tegen. Wederom lieve kindjes, en vrouwen, starend in de verte. Bovenstaande foto maakte ik in Umm Qais*, in het noorden van Jordanië, met zicht op Syrië en de Golanhoogte.

Blog over Voici mon coeur 

Met de woorden in dit blog, mijn indringende beginwoorden, hoop ik dat de installatie -en daarmee ook de situatie van veel Syriërs- nog meer bij je binnenkomt. Dat je aan het begin van dit blog even je adem inhield en de beknelling voelde, maar dat je desondanks de expositie nu zelf ook wel wil gaan zien. Ik denk dat je daar na dit verhaal en de beelden eerder naar geneigd bent dan als ik puur had verteld dat de tentoonstelling er is of klakkeloos een persbericht zou hebben overgenomen.  

Beleving benadrukken. Gevoel opwekken. Laten zien wat ik zag. Dat is wat ik wilde. Want pas dan raakt iets. Pas dan komt het binnen.  

Maar terwijl bij jou de knoop in je maag misschien maar even duurt, is die er voor veel Syriërs en andere oorlogsvluchtelingen voor altijd.   

80 jaar vrijheid 

De tentoonstelling Voici Mon Coeur wordt in Museum Beelden aan Zee getoond in het kader van ‘80 jaar Vrijheid’. Het kan je, zeker na Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, niet ontgaan zijn dat het dit jaar precies 80 jaar geleden is dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam, maar helaas komen oorlogen wereldwijd nog steeds voor. Denk maar aan Gaza en alle andere ellende overal. Het is goed om daar af en toe bij stil te staan.  

De impact van oorlog 

Voici mon cœur! sluit aan bij de bredere thematiek van het herdenkingsjaar, waar lokale verhalen en diverse perspectieven centraal staan. Net als traditionele oorlogsmonumenten vervult Voici mon cœur! ook een educatieve functie, om bewustzijn te creëren en dialoog te stimuleren over de impact van oorlog en het belang van vrijheid. Dawwa’s monument slaat bovendien een brug tussen verleden en heden en is daarmee een krachtig oorlogsdocument. 

Waar in het museum is het kunstwerk te zien?  

Om de installatie van Dawwa te bewonderen moet je even weten waar je moet zijn in het museum. Bij binnenkomst wandel je eerst naar de grote lichte zaal waar altijd iets moois te zien is, zoals momenteel Breaking Waves. Aan de overkant van de zaal kun je dan verder lopen, een gangetje in.  

Met de gipsotheek aan je linkerzijde (even binnenlopen mag en is leuk) en de glazen ruimte met zicht op het duin rechts, zie je iets verder voor je een glazen deur met een trap. De trap gaat naar het dakterras, maar je kunt voor de trap naar links naar een speciale ruimte waar Dawwa’s werk te zien is.  

Als het buiten zonnig is zul je even moeten wennen aan hoe donker het binnen is, maar met de zaklamp die je bij binnenkomst krijgt of pakt kun je het kunstwerk zien.  

Documentaire over Khaled Dawwa 

In de ruimte naast de tentoonstelling is een documentaire over de kunstenaar te zien voor wie meer verdieping wil en het gemaakte werk nog beter wil begrijpen. Ook vind je op de website van Beelden aan Zee nog een artikel en een dossier over Khaled Dawwa.  

Tentoonstellingen Beelden aan Zee 

Voici mon coeur is één van de drie nieuwe tentoonstellingen in museum Beelden aan Zee. Niet vrolijk, zoals de hoofdtentoonstelling ‘Breaking Waves’ die je momenteel in de grote zaal van het museum momenteel ziet, zo speels, licht en luchtig, maar ook indrukwekkend werk als dit dus.   

Middels verschillende Facebookposts kon je de andere tentoonstellingen in Beelden aan Zee al bekijken:  

• Breaking Waves van Ana Oosting (tot en met 2e Pinksterdag, 9 juni 2025) 
• Hilaritas van Emo Verkerk (tot en met 9 juni 2025)
• Ook niet missen: het dak van museum Beelden aan Zee  

Voorgaande tentoonstellingen in Beelden aan Zee  

Eerder al bezocht ik andere tentoonstellingen in Beelden aan Zee:  

• Miró  
• Tuin der Lusten   

Wie meer wil weten over lopende tentoonstellingen kan de pagina ‘Nu te zien’ op de website van Beelden aan Zee raadplegen.  

Ook als je eigenlijk voor een andere tentoonstelling kwam raad ik je aan toch even naar het werk van Dawwa te gaan kijken. Het kost je weinig tijd.  

Voici mon coeur van Khaled Dawwa is te zien tot en met 2 november 2025. 

Een zaklamp* hoef je niet zelf mee te nemen.

Openingstijden Museum Beelden aan Zee  

Museum Beelden aan Zee in Scheveningen is iedere dinsdag tot en met zondag van 10:00u tot 17:00u te bezoeken.  

Op maandag is het museum gesloten. Voorheen was het wel op maandagmiddag open, nu alleen met Pasen en Pinsteren. Maandag 9 juni (2e Pinksterdag) is het dus wel open. Bekijk hier de openingstijden en praktische informatie over Museum Beelden aan Zee.   

Tickets kun je via de website bestellen.

Locatie Museum Beelden aan Zee  

Waar ligt Museum Beelden aan Zee?

Museum Beelden aan Zee ligt aan de boulevard van Scheveningen, of eigenlijk in een duin net erachter. De ingang zit in een zijstraat, Harteveltstraat 1. Je vindt het museum bij het bekende masker van Mitoraj.

Vlakbij het museum, op nog geen 5 minuutjes lopen, vind je Sealife* en Legoland. Ben je met je kinderen in Scheveningen dan kun je ze na een bezoek aan Beelden aan Zee blij maken met een bezoek aan Sealife of LEGO-land Discovery. Ben je met 2 ouders waarvan er maar 1 geïnteresseerd is in het museum? Laat de een dan het museum ontdekken en de ander ondertussen met de kids naar Sealife gaan.  

Bewonder ook zeker de zandsculpturen die nog tot en met 1 juni in Scheveningen te zien zijn.  

Strandtenten en hotel in Scheveningen 

Na je museumbezoek is het bovendien heerlijk om even neer te strijken bij een van de vele leuke strandtenten in Scheveningen en te beseffen hoe goed we het hier in Nederland eigenlijk hebben.   

Tip: Via Tiqets ontdek je misschien nog meer interessante musea, bezienswaardigheden en andere activiteiten in Den Haag* en Scheveningen*.    

Nog beter: Boek een nachtje hotel in Scheveningen* en geniet wat langer van de heerlijke Haagse kust.  

Scheveningen blijft een superleuke plek om naartoe te gaan. Een badplaats waar je 365 dagen per jaar heerlijk kunt genieten, in elk seizoen, zowel op mooie zomerse dagen als op andere momenten. Ontdek het zelf! 

Tot snel op Scheveningen!  

Ik bezocht Museum Beelden aan Zee op uitnodiging van The Hague & Partners. Samen met enkele andere Nederlandse en Duitse bloggers en media werd ik door het museum rondgeleid, vergezeld door directeur Brigitte Bloksma, curator Dick van Broekhuizen en de kunstenaar zelf. 

Alle foto’s maakte ik zelf tijdens mijn bezoek aan het museum, zowel de foto’s van Voici mon coeur als de foto van de kunstenaar zelf.

Het blog bevat enkele affiliate links*. Deze heb ik hard nodig om dit blog nog te kunnen onderhouden. Fijn dus als je via zo’n linkje een hotel* boekt of iets bezoekt, of dat nou in Scheveningen*, Den Haag* of Parijs* is, of -laten we hopen- ooit weer in Syrië.

Lees hier al mijn blogs over Scheveningen en Den Haag. Volg me ook op Facebook, Instagram en X, want daar deel ik zeer regelmatig tips in Den Haag en omgeving.